ضمیر استفہام
6 ____ضمیر استفہام اوہا اسم ضمیر جہڑی جوسوال پچھݨ دے کم آوے یا سوال پچھݨ آلے اوہے لوظ جہڑے جو اسمیں دی بجائے استعمال تھیون ضمائر استفہام سݙئے ویندن۔ فہم دا معنی ئِ سمجھ یا ڄاݨ ۔ لہٰذا ضمیر استفہام دا معنی تھیا۔ اوہا ضمیر جہڑی جو ڄاݨ سن٘ڄاݨ یا سمجھݨ کیتے ورتی ون٘ڄے۔ مثال دے طور تے ؛
1۔ تُوں کون ہیں؟(ضمیر کون فقط انسانیں کیتے ورتی ویندی ئِ)
2۔ کہڑا آدمی ، کہڑی کتاب، کہڑے پھُل، کہڑا کم وغیرہ (ضمیر کہڑا کہڑی ، کہڑے انسانیں ، شئیں یا کہیں کم کار کیتے استعمال تھیندی ئِ)
3۔ کیا گھِن آئیں؟ کیا پیا آہدیں، کیا کم ہِوّی؟ ، کیا چہندیں؟ (ضمیر کیا صرف شئیں یا کمیں کاریں کیتے استعمال تھیندی ئِ)
4۔ کون آہدے؟ کِتھاں آنوݨے؟، کیکوں آکھاں؟ ، کئیں کنوں منگاں؟ (ضمائر کون، کتھاں، کیندا، کیکوں، کئیں کنوں وغیرہ انسانیں کیتے استعمال تھیندئین)
5۔ کݙہیں کݙہیں انھاں ضمائر کوں دوہرایا وی ویندے ۔ جیویں جو اِتھاں کون کون ہے؟ ، تساںکیندے کیندے کولھ ڳئے ہاوے؟ ، کِنھاں کِنھاں روٹی کھا گِھدی ء ِ؟ ، کیکوں کیکوں پاݨی دی ضرورت ء ِ وغیرہ وغیرہ۔
6۔ کون دی بجائے کہڑادی ضمیر وی ورتی ویندی ئِ ۔ جیویں جو اُتھاں کون کھڑے یا اُتھاں کہڑا کھڑے۔
ضمائر استفہام دیاں قِسماں:
۱۔ ضمائر استفہام استخباری ۲۔ ضمائر استفہام اقراری ۳۔ ضمائر استفہام انکاری
1۔ ضمائر استفہام استخباری:
لکھواستخبار دا معنی ئِ’’خبر طلب کرݨ‘‘یعنی ایجھیں ضمیر جہڑی جو خبر حاصل کرݨ کیتے ٻولی ون٘ڄے ضمیر استفہام استخباری اکھیندی ء ِ۔ مثال دے طور تے اے جملے ݙیکھو؛
۱۔ او کݙاں /کݙوں آیا ہا ؟۲۔ انھیں کیا آکھیے؟ ۳۔ توں ہݨ تئیں کتھاں ہانویں ۴۔ کمرے ئِ چ کون ئِ۔
لہٰذا کݙاں /کݙوں کیا، کتھاں تے کون ضمائر استفہام استخباری ہِن۔
2۔ ضمائر استفہام اقراری:
لکھواو ضمیر جئیں ئِ چ کہیں ڳالھ دا اقرار کیتا ون٘ڄے یا پاتا ون٘ڄے ضمیر استفہام اقراری اکھیندی ء ِ۔ ئِ جملے ݙیکھو؛
۱۔ اے ڈاکو نھیں تاں ٻیا کون ئِ ۲۔ اے کم تیݙے سِوا ٻیا کون کرسڳدے
پہلے جملے دا مطلب ئِ جو اوہو شخص ای ڈاکو ئِ تے ݙوجھے جملے دا مطلب ئِ جو توں ای اے کم کر سڳدیں۔
3۔ ضمائر استفہام انکاری:
لکھواے او ضمیر ہوندی ئِ جئیں ئِ چ کہیں آکھݨ آلے دا مقصد امر دی نفی یا انکار ہوندے۔ جیویں جو
۱۔ میں کݙاں /کݙوں آکھیا ہا جو توں اُتھاں ون٘ڄ ؟۲۔ کیا میں اوکوں آکھئیے جو کھوہ ئِ چ ٹپ ݙے؟
انھیں جملے ئِ چ آکھݨ آلا انکار کریندے جو نھیں آکھیا۔
ضمائر استفہام دا نقشہ
ضمیری حالت
واحد مذکر
واحد مونث
جمع مذکر
جمع مونث
فاعلی حالت
کونِ کئیں، کݙاں/کݙوں، کیا، کنہاں ، کہڑا
کون، کئیں، کݙاں /کݙوں، کیا کیہنی، کہڑی
کون، کنھاں/کنھیں، کݙاں /کݙوں، کیا، کینہے، کہڑے
کونِ کنھاں/کنھیں، کݙاں/کݙوں، کیا کنہاں، کہڑیاں
مفعولی حالت
کئیں کوُں، کیکوں
کئیں کوں، کیکوں
کنھاں کوں/کنھیں کوں
کنھاں کُوں/کنھیں کوں
اضافی حالت
کیندا
کیندی
کیندے، کنھاں دے/کنھیں دے
کیندیاں، کنھاں/کنھیں دیاں
ظرفی حالت
کیندے وچ
کیندے وچ
کنھاں /کنھاں دے وچ
کنھاں /کنھیں دے وچ
طوری حالت
کئیں کنوں/، کئیں‘کنیں تئیں کنوں/کئیںکئیں توݨیں، کہیں تئیں توݨیں، کئیں کول، کیندے کول، کئیں نال، کیندے نال، کئیں کولھوں، کیندے کولھوں
کئیں کنوں/کئیںکنیں، کئیں تئیں کنوں /کئیں تئیں توݨیں، کہیں تئیں توݨیں، کئیں کول، کیندے کول، کئیں نال، کیندے نال، کئیں کولھوں، کیندے کولھوں
کنھاں کنوں، کنھاں کنیں، کنھاں تنھاں کنوں، کنھاں تنھاں،کنھاں کنیں، کنھاں /کنھیں توݨیں، کنھاں تنھاں/ کنھیں تنھیں توݨیں، کنھاں /کنھیں نال، کنھاں /کنھیں کولھوں، کنھاں تنھاں کولھوں
کنھاں/کنھیں کنوں، کنھاں تنھاں/کنھیں تنھیں کنیں کنھاں/کنھیں توݨیں، کنھیں تنھیں/کنھاں توݨیں، کنھاں/کنھیں نال، کنھیں تنھیں /نال/کولھوں
جری حالت
کئیں تے/کئیں اُتے، کئیں اڳوں، کئیں پچھوں، کئیںہیٹھوں، کیندے تے، کیندے اُتے، کیندے اڳوں، کیندے پچھوں/پچھاں، کیندے ہیٹھوں / ہیٹھاں
کنھاں ، کنھیں تے، اُتے کنھاں/کنھیں اڳوں، /اڳاں ، کئیں پچھوں /پچھاں، کئیں ہتھوں/ ہتھاں، کیندے تے /اُتے، کیندے اڳوں /اڳاں، کیندے پچھوں /پچھاں کیندے ہیٹھوں /ہیٹھاں
کنھاں/کنھیں تے /اُتے، کنھاں/کنھیں اڳوں/ اڳاں، کنھاں/کنھیں پچھوں/ پچھاں کنھاں /کنھیں، ہیٹھوں / ہیٹھاں
کنھاں/کنھیں اڳوں /اڳاں/کنھاں /کنھیں پچھوں پچھاں، کنھاں/ کنھیں ہیٹھوں، کنھاں /کنھیں /ہیٹھاں
وقت دے اظہار کیتے: کݙاں کݙوں ، کݙݨ
ظرف مکاں کیتے: کتھ، کتھاں، کتھوں، کتھاہوں، کیڈے ، کݙے ، کیڈوں، کِݙوں، کِن، کِنتے
مقدار کیتے: کتنا، کتنے، کتنی، کتنیاں‘ کِتلے‘ کِتلی‘ کِتلیاں
انداز دے اظہار کیتے: کیجھاں، کیجھی، کیجھیں وغیرہ