شیعان اسماعیلیہ
اسماعیلی اہل تشیع دا ہک فرقہ ہے جس وچ حضرت جعفر صادق (پیدائش 702ء) دی امامت تک اثنا عشریہ نال اتفاق پایا ویندے تے یوں ۔ 765ء میں حضرت جعفر صادق دی وفات دے بعد انہاں دے وݙے فرزند اسماعیل بن جعفر (721ء تا 755ء) کوں سلسلۂ امامت وچ مسلسل کرݨ والے جعفریاں کوں اسماعیلی جبکہ موسی بن جعفر (745ء تا 799ء) دی امامت تسلیم کرݨ والیاں کوں اثنا عشریہ آکھا ویندے ۔ اسماعیلی تفرقے والے حضرت علی، حضرت حسن، حضرت حسین، زین العابدین، محمد باقر تے جعفر صادق علیہم السلام کوں اہل تشیع دی طرح اپݨے ائمہ منیندن تے انہاں دے بعد ستویں امام اسماعیل بن جعفر صادق تے انہاں دے بعد محمد بن اسماعیل بن جعفر صادق (746ء تا 809ء) کوں اپݨے اٹھویں امام دا درجہ ݙیندے ہن۔
آغاز
لکھوجعفر صادق دے وݙے پتر اسماعیل نال اے فرقہ منسوب ہے، انہاں دے مطابق اسماعیل دی وفات 133ھ وچ تھئی ہئی تے انہاں نے اپݨے پتر محمد تے نص کیتا ہئی تے امام محمد دے بعد ترئے ائمہ عبد اللہ، احمد تے حسین تھئے۔ اے تریہے مستورین سݙویندے ہن یعنی اے ٻہوں پوشیدہ زندگی بسر کریندے ہن۔ انہاں دے خاص خاص نقیباں دے علاوہ انہاں دا پتہ کہیں کوں نہ ہوندا ہئی ۔ انہاں دے ناواںں وچ وی اختلاف پایا ویندا ہئی۔ حسین نے عسکر مکرم وچ 297ھ وچ وفات پاتی۔ اس اپݨی وفات توں پہلے اپݨے پتر عبید اللہ المہدی تے نص کیتا۔ جیہڑا مہدی دے ناں نال 297ھ وچ مغرب (افریقہ) وچ ظاہر تھیا۔ مذکورہ بالا مستور اماماں دے ناواں تے عبیداللہ المہدی دے شجرہ نسب وچ ٻہوں اختلاف ہے یعنی اوندا فاطمی یا سادات نال نسبی تعلق من گھڑت اے.
علویاں نے سرتوڑ کوششیاں کیتیاں مگر اینجھی کامیابی حاصل نہ تھئی جس نال انہاں کوں سیاسی دنیا وچ کوئی نمایاں درجہ مل سڳے تے دعوتاں کوں بنی عباس دے مقابلہ کرکے اپݨی امامت ثابت کرن۔ انہاں دے تحریکاں کوں مشرق وچ عباسیاں نے کامیاب نہ تھیوݨ ݙتا۔ عباسیاں دے خوف توں اسماعیلیاں دی تحریک وی جیہڑی نہایت خفیہ ہئی مشرق وچ کامیاب نہ تھئی تے انہاں دے اماماں کوں مستور تھیوݨاں پیا۔ ایں بنا تے انہاں نے ایندے کیتے مغرب (افریقہ) دا انتخاب کیتا تے اتھاں انہاں نے غیر متوقع کامیابی حاصل کیتی تے ایویں نام نہاد فاطمی سلطنت دی بنیاد پئی۔
فلسفہ تے مذہب
لکھواسلام دے جیہڑے فرقیاں نے مذہب کوں فلسفہ نال ملاوݨ دی کوشش کیتی انہاں وچ معتزلہ تے اسماعیلی سرفہرست ہن۔ لیکن اسماعیلیاں دا عقیدہ ݙوجھے شیعی فرقیاں دی طرح اے ہئی کہ شریعت دے تمام روحانی علوم دا منبع تے سرچشمہ حضرت علیؓ دی ذات ہے تے آپ دے بعد انہاں علوم دی وراثت آپ دی اولاد کوں ملی تے سینہ بہ سینہ منتقل تھیندے ہوئے امام جعفر صادق تک پہنچی۔ اسماعیلیاں دی روایت دے مطابق جعفر صادق نے اس دی اشاعت و تبلغ وچ بڑا اہتمام کیتا۔
.jpg)
عقائد
لکھواسماعیلی ست دے عدد کوں کامل ہووݨ دی وجہ نال اینکوں ہک پر اسرار عدد سمجھدے ہن تے انہاں دے عقائد وچ ایں عدد کو ں بڑی اہمیت حاصل ہے۔ اے آکھدن کہ عالم دے مختلف نظاماں وچ ست کوں بڑا دخل ہے۔ چنانچہ آسمان، زمینیں، کواکب، سیارے، دریا، جہنم دے طبقات، قران دے قراءتاں، سورہ فاتحہ دے آیتاں، انسانی چہرے دے منافذ، گردن دے مہرے، ہفتہ دے ݙینہہ، بیت اللہ دے طواف وغیرہ اے سب ست ہن۔ اسے طرح انبیاے مرسلین جنہاں کوں اسماعیلی نطقا آکھدے ہن تے انہاں دے ادوار ست ہن۔ ہر ناطق دا ہک قائم مقام ہوندا ہے جیہڑا صامت سݙویندا ہے۔ اے علم باطن دا وارث ہوندے ۔ اس دے ݙوجھے ناں وصی، اساس تے سوس وی ہن۔ نبی مرسل کوں ناطق اس واسطے آکھدے ہن کہ او آیت کریمہ "ہذا کتابنا ینطق علیکم بالحق" دے بموجب حق ڳالھ آکھدا ہے تے خدا دی طرفوں نویں کتاب و شریعت آندا ہے۔ وصی کوں صامت اس واسطے سݙیندن کہ او تاویل بیان کریندا ہے تے ظاہر دے بارے وچ خاموشی اختیار کریندا ہے یعنی ظاہر بیان نی کریندا۔
اسماعیلی فرقے
لکھو
اسماعیلی دعوت دی ابتد کو بارہ صدیاں توں زیادہ گزر چکیاں ہن۔ اس طویل مدت وچ کئی مذہبی تے سیاسی بتدیلیاں تھیاں۔ جس دی وجہ نال اس وچ مختلف فرقہ پیدا تھئے، اس واسطے اصل عقیدے وچ تبدیلیاں تھی چکیاں ہن۔ ہر فرقہ نے علحیدہ اعتقاد اختیار کیتا۔ اس وقت جیہڑے اسماعیلی ہن انہاں وچوں بعض امام کوں خدا منیندن جیویں کہ دروز۔بعض صرف باطن ہی دے قائل ہن جیویں کہ نزاری جیہڑے عام طور تے خوجے سݙیندے ہن تے بعض باطن نال ظاہر دے وی پابند ہن جیویں مستعلی، داؤدی بوہرے، طیبی، علوی تے سلیمانی بوہرے وغیرہ.
ایران دے قلعہ الموت وچ انہاں دی بے مثال حکومت رہی ہے حسن بن صباح نے قائم کیتی ہئی. اے حکومت انہاں کولوں مصر وچ انہاں دی مشہور زمانہ فاطمی دور حکومت دے چھکیج ونجݨ دے بعد شروع تھیندی ہے جس وچ حسن صباح مرکزی کردار ادا کریندا ہے۔ موجودہ دور میں اسماعیلی پوری دنیا وچ آباد ہن تے بین الاقوامی سطح تے اسلام دی نمائندگی کریندن۔ اے بہت ہی پر امن لوگ ہن تے کسے ݙوجھے دے عقیدے کوں نہیں چھڑیندے۔ پوری دنیا وچ انہاں دی تعداد وچ روز بروز اضافہ ݙیکھݨ کوں ملا ہے۔ اس وقت اسماعیلی مسلمان ہندوستان، پاکستان، یمن، لبنان، شام تے ایران وچ آباد ہن تے بہت ہی قدر دی نگاہ نال ݙٹھے ویندن.