سولنگی
ایہ ہک ماچهى، اگنی ونشی راجپوتاں وچوں ہک نسلی سرائیکی قبیلہ ہے۔ سولنگی قبیلہ ہک تاریخی قبیلہ ہے جیہڑا پاکستان دے سرائیکی وسیب، سندھ دے اتلے علاقے وچ اور بلوچستان وچ کثیر تعداد اچ موجود اے۔ سولنگی قبیلے دا تعلق سرائیکى تے سندهى قوم نال ہے۔ پاکستان وچ ایں قبیلے کوں ماچهى وی آہدن۔ انڈیا دے تاریخ دان لکهدن کہ سولنگى قوم دى انڈیا دے کجھ علاقیاں تے 300 سال توں زائد حکومت رهى اے۔ عرب ممالک وچ اے سولانجی دے ناں نال ڄاݨے ویندن۔ سولنگی قبیلے دے لوگ زیادہ تر سرائیکى تے کجھ سندھی تے بلوچی زبان ٻولیندے ہن۔ سندھ دے نچلے شہراں تھرپارکر، بدین، سجاول تے ٹھٹھہ وچ وى سولنگى پائے ویندن، لیکن پسماندہ حالت وچ ہن۔ تھر پارکر دے ھندو وی سولنگى قوم دا تعلق پاکستان انڈیا دى راجھستانى پٹى نال تے انڈیا دے ہک راجپوت سولنگى نال ملیندن۔ [١] سولنگی کوں مچلک یا چلوک وی آہدن تے اے اگنی بنس خاندان توں ہن۔ سولنگی دے کئی پتر ہن مگر انہاں وچ ݙو بہت مشہور تھئے۔ ہک دا ناں معیدݨ ہئی تے ݙوجھے دا ناں ماچھی ہئی، ماچھی دا معنی ہے وݙے قد تے جسامت والا۔ اینہی ماچھی دی نسل توں میر، سرکی، رق، تے ایندے علاوہ کئی قبیلے ہن۔ سندھ وچ سولنگی قبیلے دے علاقیاں دے ناں اکثر ماچھیاں دے ناں نال مشهور ہن کیونکہ اصل وچ ماچھی ہی سولنگی ہن۔ ہݨ اگر کوئی ماچھی خود کوں سولنگی آہدے تاں اوہ سو فیصد ٹھیک ہے کیونکہ سولنگی تاں ماچھی دا باپ ہئی۔
اسٹیٹ آف ماچھکہ
لکھوسولنگى قوم دے سردار سرائیکی وسیب دے ضلعے رحیم یار خان دے آخرى قصبے ماچھکہ وچ پائے ویندن۔ اے قصبہ کہ "اسٹیٹ آف ماچھکہ" دے ناں نال مشہور ہے، ماچھکہ سردار بہت بہادر، انا پرست، ضدى تے دلیر منے ویندن، ماچھکہ وچ سولنگى قوم دى حکومت منى ویندى ہے۔
ماچھکہ ہک قدیم ریاست تے سولنگى/ماچھی قوم دا ڳڑھ تے اکثریت والا علاقہ ہے۔ماچھکہ اپݨے وجود توں گھن کے ون یونٹ تک سندھ دا حصہ ہئی جیہڑا ول 1970ء وچ سندھ توں الڳ کر کے پنجاب وچ شامل کیتا ڳیا- جتھاں 98% سرائیکى ٻولى ویندى ہے۔ ماضى وچ ماچھکہ، سولنگى/ماچھی ذات دى ہک نیم ریاست ہئى، اڄ وى ماچھکہ دے وݙیرے تے سردار سولنگى قوم دے ہن۔ ماچھکہ ریاست بابت حافظ عبدالستار کوریجو لکھدن کہ "ریاست مانکتارہ، منکارہ یا مانک ڳڑھ دا حاکم "جیسلراءِ ولد ججو سولنگى" ہئی، ریاست ماٹھیلو توں گھن کے اوٻاڑو تے صادق آباد تک پھیلى ہوئى ہئى۔ حافظ صاحب نے ماچھکہ کوں سندھ دى ہک قدیم ریاست تے سولنگى ذات دا مرکز تاں ݙسے پر ایہ نی لکھا کہ ماچھکہ دى اصل جیوگرافى محل وقوع کتنى ہئى؟ وسیب دے ایں قدیم علاقے بارے ڄاموٹ حاجى خان چاچڑ لکھدن کہ "ماچھکہ کوں پاکستان بݨݨ دے بعد سندھ توں الڳ کرکے پنجاب وچ شامل کیتا ڳیا۔ علاقے وچ ماچھى/سولنگى قبیلے دى اکثریت دى وجہ نال ماچھکہ سݙیا ڳیا۔ سندھ تے سرائیکی وسیب دا ایہ حصہ پاکستان بݨݨ دے بعد تقسیم تھیا۔ ماچھکہ بارت ایاز بھاڳت لکھدے کہ " ایہ ریاست موجودہ ماچھکہ والے علاقے تے قائم تھئى ہئى جتھاں سولنگى ذات والے اکثریت نال رہندے ہن، جیہڑے بنیادى طور تے بہت بہادر تے لڑاکو ہن۔ انہاں دے سردار دے کول 66 ہزار دى فوج ہئى، 500 جنگى گاݙیاں تے 6 ہزار گھڑ سوار ہن۔ سولنگى قوم دا شمار سرائیکی وسیب تے شمالی سندھ دے جنگجو قبائل وچ تھیندے۔ سولنگی مالدار تے زمیندار ہن۔ انہاں دا کلچر و لباس خالص سرائیکی ہے۔ سولنگی قبیلے دے عورتاں زیادہ پردہ کریندن۔[٢]