سفیر لشاری

محمد رمضان لشاری

سفیر لشاری

(لکھت ۔۔۔۔عبدالباسط بھٹی)

بہشتی بُلے شاہ آکھیا ہا: بُلّے شاہ اساں مرنا ناہیں گور پیا کوئی ہور

سفیر لشاری مر ڳئے آخر جھوک فنا دی ہے ۔ ہر کہیں ٹُر ونڄݨیں:

ویسوں سنج صباحیں خالی راہسن جاہیں

جنت جا ہووس جوان ‘ جوان ہا ۔ اَساں سرائیکی شاعری دا او دور ݙٹھے جݙاں حافظ عبدالکریم دلشاد ‘ جانباز جتوئی‘ صوفی فیض محمد دلچسپ تے سفیر لاشاری کٹھے ہوندے ہن ۔ وستی وستی ‘ ڳوٹھ ڳوٹھ ‘ سرائیکی زبان تے ادب دا پرچار ودے کریندے ہَن ۔ کتھاہیں مشاعرہ جو ہوندا خلقت دا جُھڑ گاجاں ݙیندا ۔ ایہ لوک سٹیج دے بادشاہ ہَن ۔ لوک نہ چھڑا اِنھاں کوں سُݨݨ آندے ہَن بھل ݙیکھݨ وی آندے ہَن کیوں جو اِنھاں لوکاں دے پڑھݨ دا انداز کمال دا ہوندا ہا ۔ اِنھاں نال ٻئے وی اَݨ کُھٹ لوک ہوندے ہَن پر ایہ حضرات موہری تے اُستاد شاعر ہَن ۔ جیرھے ویلے ٹُردے ہَن پچھوں شاگرداں دی قطار ہوندی ہئی ۔ کوئی مُٹھ مروڑا کرے ہا ‘ کوئی بستہ چاوے ہا ‘ کوئی ہتھ پکڑے ہا ‘ ݙنگوری سنبھالے ہا ۔ اَساں اَحٖ جیڑھی سُنڄاݨ پاتی اے ‘اِنھاں لوکاں دے صدقے ہے ۔ اللہ کرے جنت جا ہوونیں۔میں سفیر لشاری کوں پہلی واری حضرت چنݨ پیر سئیں دے میلے تے ہک مشاعرے اِچ ݙٹھا تے سُݨیا ۔ لمبا قد ‘ سادہ ویس پاتا ہویا ۔ جوانی کوں مُکلیندا منہ متھا پر مُچھاں کوں اُلٹا وَٹ ۔ آخر جوان لشاری بلوچ ہا ۔ مشاعرہ جوبن تے ہا رات ڈھیر ساری ویہا ڳئی ہئی ۔ چھیکڑی شاعر سفیر لشاری ہا ۔ سفیر زور دار تاڑیں دے شور اِچ سٹیج تے آیا تاں لوکاں روہی روہی دا شور بلند کیتا ۔ سفیر کھنگورا مار سنگھ صاف کیتا تے وَل:

روہی وُٹھڑی مینگھ ملہاراں

سانول موڑ مہاراں

سُر اِچ پڑھی ۔ بہشتی سُر تال تاں ڄاݨدا ہا ۔ جیویں جیویں شعر پڑھدا ڳیا روہی اَکھیں اڳوں آندی ڳئی ۔ روہی دی ریت ‘ گُل پُھل ‘ وَݨ ‘ ٻوٹے ‘ پکھی پکھیرو ‘ تڑ تاݙے ‘ جھوک گریڑے ‘ ٹٻے ‘ ٹوبھے‘ پھوڳ ‘ پُھلاریاں‘ لئی لاݨے ۔ عجب سماں ہا ۔ روہی دی رات وَل رات دا پچھلا پاہر ۔ کلام دی طاقت ‘ آواز دا جادو ‘ مجمع چُپ دا چُپ ہا ۔ پر سِر ہلدے پئے ہَن۔ ایویں ڄاپدا ہا جیویں لوکاں کوں ککھ سنگھ ڳیا ہووے ۔ میݙے بُت تے وی کنڈیر کھڑی تھیندی ڳئی ۔ میݙے نال ہک پکے سن دا روہیلا ٻیٹھا ہا جیڑھا وَجد اِچ ہا ۔

دنیا جہان توں بے خبر۔ اپݨی مستی اِچ مست ۔ جیڑھے ویلے سفیر کافی دا مقطع پڑھیا :

سّیاں ٻاجھوں مال ݙوہیلا کوئی نی ہتھ پھریندا

کیندی ٻکری کون سنبھالے ہر کوئی ہے دُرکیندا

اَپݨی آپ سنبھال سفیرا لہہ رُل ڳئی دیاں ساراں

سانول موڑ مہاراں

میݙے نال ٻیٹھے روہیلے دھاڑ ہکلی ڈھٹاتے بے ہوش تھی ڳیا ۔ ایہ شاعر دے کلام دا کمال ہا تے اُوں روہیلے دے سمجھݨ دی بات ۔ اندر دا درد او ڄاݨدا ہا جو رائے سینکے رُلیئے مال دا کیا حال ہوندے ۔ اَحٖ اساں وی تاں رائے سینکے مال وانگوں ہَیں۔ جیندا کوئی وَلی وارث نہ ہووے ۔ بہشتی جانباز جتوئی آکھیا ہا:

کریندا منہ ہاں جئیں پاسے اُݙہاؤں ہات تھیندی ہے

ساݙی دھرتی وی ساݙے پیراں تلوں نکھتی ویندی اے ۔ دھرتی دے ݙکھ درد سمجھݨ آلے بے آسرا تے بے پاوڑے ہِن ۔ ایجھیں حالات اِچ دھݨوال دا ٹُر ونڄݨ مال دی موت ہوندے ۔ سفیر لاشاری کمال دا بندہ ہا ۔ جتھاں مشاعرہ ہوندا اُتھاہیں پُڄدا ۔ خان کݙاہیں ٻُڈھیپے کنوں ہار نہ مَنی ۔ مشاعرہ روہی اِچ ہووے تے بھانویں تھل اِچ ۔ دامان اِچ ہووے تے بھانویں کراچی سفیر ہر جاء موجود ہوندا۔ لوک سفیر نال اَݨ کُھٹ محبت کریندے ہَن۔ ہتھ چُمیندے تے اَکھیں اِچ جا ݙیندے ہَن ۔ ایجھی عزت تے شہرت قدرت قسمت آلیاں کوں دان کریندی اے ۔ سفیر فیس دے معاملے اِچ سخت بندہ ہا‘ رورعایت دا اصلوں قائل نہ ہا ۔ انتظامیہ دا سر گھن ویندا ۔ مارکا عزت وی ݙاڈھی کریندے ہَن ݙردے وی ہَن ‘ متاں سفیر رُس ونڄے ۔ بہشتی فیس پچھوں رُس وی پوندا ہا کوڑیج وی ویندا ہا ۔ خان طبیعت دا چڑوک ہا کہیں دی گاٖلھ اصلوں برداشت نہ کریندا ہا ۔ مذاق اصلوں نہ سہندا ۔ میݙے خاکے چھپیے خان کوں پتہ لڳا جو کتاب اِچ میݙا خاکہ کائنی ۔ جوان پھوکیا شوکیا میݙے کول آیا ’’بھٹی صاحب! وݙا افسوس ہے میکوں سٹھ سال تھی ڳن شاعری کریندے میں سُݨیے تئیں لوکاں دے خاکے لکھین میݙا نہوی لکھیا۔’’ میں بہشتی کوں نال ٻلہایا ۔ چاء پلوائی ہتھ ٻَدھ عرض کیتی ۔ سُوہݨا اڳلی واری تہاݙا خاکہ وی ضرور لکھساں۔‘‘ میں خان کوں اپݨی کتاب ’’ݙُکھ ݙول‘‘ پیش کیتی تے خان ڳیا پیا۔ ٻئے ݙیہاڑے سجھ نہ اُبھریا ہا تے میݙا دروازہ کھڑکیا ٻاہروں آواں تاں کیا ݙہداں سفیر لشاری آیا کھڑے ۔ اللہ سیّاں خیر ہووے ۔ میں پُچھیا خان صاحب! خیر تاں ہے اَحٖ نور حضور دے ویلے۔‘‘

’’میاں! جے خاکے ایویں ہوندن تاں میݙا خاکہ نہ پیا لکھیں۔‘‘ ایہ گاٖلھ کر بہشتی ٹُر پیا ۔ خان اڳوں تے میں پِچھوں پِچھوں ۔ ݙاڈھا جھلیندا رہ ڳیم پر خان ہک نہ سُݨی تے ویندا تھیا۔

سفیر لشاری شاگرداں دے بارے ݙاڈھا حساس ہا ۔ شاگرد بݨاوݨ تے تعداد ودھاتے ݙساوݨ دا وݙا ٹھرک ہَس ۔ فخر نال ݙسیندا ہا جو میݙے شاگرد اِتی سو تھی ڳن ۔ ایجھیں شاعراں کوں وی بہشتی اپݨے شاگرد ڳݨدا ہا جیڑھے لوکاں دے شاگرد ہَن ۔ اللہ سئیں خان صاحب کوں یادداشت کمال دی ݙتی ہئی ۔ لوکاں کو ں اپݨا کلام یاد نی راہندا بہشتی لوکاں دا کلام پکائی ودا ہوندا ہا ۔ بعض دفعہ تاں چنگے چنگے مجمعیاں اِچ ݙوجھیاں دا کلام سُݨا داد گھن مَپ چا مریندا ہا ۔ خان کفایت شعار وی ݙاڈھا ہا ۔ وَس لڳے کھیسے اِچوں روپیہ نہ کڈھے ۔ محراب آلے اِچوں شہر احمد پور آندے ہوئے پیدل ٹُر پوندا ہا توڑے جو چنگا بھلا پندھ ہے ۔ بعض دفعہ بھرے ویگن پچھوں لڑک کھڑدا ۔ راہ ویندے راہی کنو ں لفٹ منگ گھندا ۔ موٹر سائیکل تے چڑھ پوندا ۔ سوار کوں پچھوں قابو کرتے چمبڑ ویندا۔ خان وݙی حیاتی ہنڈائی ‘ امن امان رہ ڳیا ۔ موت دا فرشتہ محراب آلے دے اندروں ٻاہروں بھوندا ریہا پر خان وَٹھائی نہ ݙتی ۔ گھر ہووے ہا تاں لبھے ہا یکا تاں مشاعریاں تے رہ ویندا ہا ۔ ٻال ٻچے جوان تھی اَپݨے اَپݨے کماں کاراں اِچ رُجھ ڳئے ۔ پچھوں آپ بچیا تے ہک ذال ‘ ذال دے ہوندے ہوئے وی کلہیپے دا شکار ہا ۔ وَس لڳے گھر نہ وڑدا ہا ۔ اندروں ٻاہروں ودا راہندا ہا ۔ دکاناں تے ٻہندا ہاودّا۔خان احمد پور سنگت کوں مِلݨ جو آوے ہا جتھاں ٻیٹھا ہووے ہا نینگر ٻکر سُنڄاݨ تے کٹھے تھی ویندے ‘ چاء آ ویندی ۔ سڳریٹ لڳ ویندے ‘ دھواں فضا اِچ رُلدا ۔ نینگر منت کریندے خان صاحب! ترانہ سُݨاؤ ۔ بہشتی ٻالاں دا دل نہ ݙُکھیندا ۔ ہوں ویلے شروع تھی ویندا ‘ میز وَڄدی ‘ سُر لڳدی۔

اساں بے فیض ساوݨ توں کوئی سوغات نی منگدے

جیندی واچھڑ پٹے ایرے اوجھی برسات نی منگدے

ٻال خوش تھی ویندے‘ خان مست تھی ویندا ۔ چاء پئی پئی ٹھرویندی۔ سڳریٹ دُکھ تے سوا تھی ویندا ۔ پچھلے پاہرے خان کوں ساہ چڑھ ویندا ہا ۔ کھنگ اَکویندی ہَس ۔ بادشاہ آدمی ہا سڳریٹ وی تاں نہ چھڑیندا ہا ۔ بہشتی دے ہتھ عموماً گولڈ لیف دی ڈبی ہوندی ہئی پر وچ سڳریٹ ’’ایکسپریس‘‘ دے ۔ ایہ نی جو ݙکھاوا کریندا ہا ۔ گولڈ لیف دی ڈبی ہوندی اے ذری پکی تے مضبوط ہِیں سانگوں ایکسپریس دی ڈبی گھن ݙبی اِچ ݙبی واڑ ݙیندا ہا ۔ پیسے وی ڈبی اِچ دٻ ݙیندا ہا ۔ تھیلا ساری عمراں خان دے ہتھ اِچ رہ ڳیا ۔ جیندے اِچ دیوان دے علاوہ سڳریٹ تے لیٹر وی ہوندا ہا۔چھیکڑ ݙنگوری وی سنگتی بݨ ڳئی ہَس ۔ ہتھ وی تھڑکدے ہانس ۔خان کوں ادبی خدمات دے صلے ٻہوں سارے اعزازات ملیے ۔ ایں گاٖلھ تے ݙاڈھا پُھنڈدا ہا تے خوش تھیندا ہا ۔ فنکار واسطے اعزاز فخر تے ماݨ دی گاٖلھ ہوندے ۔

سفیر لشاری وݙا صابری جوان ہا ۔ جوان امان پُتر انجم لشاری دی موت خان کوں مار مُکایا ۔ انجم دی موت دے بعد سفیر بھڄ تُرٹ ڳیاہا ۔ اکثر انجم دے شعر پڑھ سُݨویندا:

خدا کرے کوئی ٻال رووے جو گونگیاں سالھیں دا ݙر ونڄیجے

سفیر ٹُردا ایویں ہا جینویں بھڄدا ویندا ہووے ۔ جوانی نواب آف بہاول پور دی فوج اِچ گزاری ہَس تے ایہا بھڄ دُھرک چھیکڑ تئیں پکری ۔ شاعر ‘ ادیب عموماً تنگدست راہندن پر سفیر تے اللہ دا وݙا کرم ہا چار آنے ہر ویلے سفیر کول رہ ویندے ہَن ۔ خان دی ساری عمراں سفراں اِچ گزری۔ موت دا فرشتہ بسترے تے ڳولیندا رہ ڳیا ۔ ہک ݙیہاڑے سفیر دیرہ نواب صاحب دے سٹیشن اُتوں گاݙی تے چڑھیا کراچی دی تیاری ہَس ۔ گاݙی لیاقت پور سٹیشن تے آ کے رُکی اچاچیت عزرائیل اِی ہوں ڈبے اِچ آ وڑیا جیندے اِچ سفیر ٻیٹھا ہا ۔ ݙیکھ تے ٹکی تھی ڳیا ۔ ’’اللہ نہ بھلاوے ہے تاں سفیر لاشاری‘‘ ۔ عزرائیل نال آ ٻیٹھا ۔ سفیر ذری ہک اڳوں تے سُر ڳیا ۔ عزرائیل نلّی تے ہتھ چا رکھیا ‘ اوݙوں گاݙی ٹُر پئی ۔ گیٹ بند تھی ڳئے ۔ سفیر کوں کھڑک ڳئی ۔ بے وَسا تھی ایݙے اوݙے ݙٹھس مجبور تھی ہتھ کھڑے چا کیتونس ۔ عزرائیل اُکھیڑ مار سٹ گھدا ۔ ایں طرحاں سرائیکی شاعری دا ہک دور اَپݨے توڑ کوں پُڄیا۔

نہ ݙے فاتحہ نہ توں پُھل چڑھا

او ہِس قبر ݙہدا تاں ونڄ (سفیر لشاری)

کتاباں

• وپرے

نمونہ کلام

کچا کوٹھا ہِے میں بارِش دی دُعا کیویں کـراں

رَڑھ وی سُکدی پئی اے،تُوں میکُوں ݙسا کیویں کـراں

ہَر کہیں مُنہہ پھیر چھوڑئے، ایں میݙا چھوڑیا نی ساتھ

آپݨے کولھوں میں غُربت کُوں جُدا کیویں کـراں

ہِے نیاݨی سِروں راݨی ، آپ وی بیمار ہاں

سِـر کڄاں اُوندا،گِھناں اپݨی دوا،کیویں کـراں

جھوپـڑی میݙی تُوں اوݙِھـر تھی تے،وَن٘ڄ چمکئے کِتھائیں

چن٘در دی ایں بےرُخی دا میں گِلہ کیویں کـراں

وین٘دیں وین٘دیں چھوڑ ݙین٘دی ہِے،جیڑھی ہَتھ راہ وِچ

اے جہیں کھوٹی زن٘دگی دا آسـرا کیویں کـراں

میݙی حالت دا اندھارے رکھیا ہویا ہِے بَھـرم

آپݨے وِیران گھـر وِچ، سوجھلا کیویں کـراں

آڳئی کشتی بھن٘ور وِچ، تَݨ وی مارا ہِم مگـر
چھوڑ ڳئے پَتوار جو خُود ناخُدا،کیویں کـراں

تُوں جو سُݨدئیں میݙے درداں دی کہاݨی،میݙا ݙُکھ

ـ ڳالھ ٹوراں تاں کِتھوں میں اِبتدا کیویں کـراں

سـاہ دا پَکھی سوچ دی ٹِنگ تے خیالیں وات ہِے

میں سَـفـیـرا ایں غَـزل دی اِنتہا کیویں کـراں

ترامے دی ہے زمین

ترامے دی ہِے زمین، تے جوبن ہِے ہاڑ تے

چھاں کَیں کنوں منگیجے اِتھاں وات پاڑ تے

بجلی دی ہِک لَسَک نے پَڄالیا ہِے میݙا گھر

اَسمان کِھل پیا ہِے،میݙی سالھ ساڑ تے

زُلفاں جیندیاں گھٹا،تے نَظر جیندی میکدہ

اُوں شوخ نال کیویں جیویجے وِڳاڑ تے

اَسمان کوئی ڈھاندےٗ یا میں وانگ حال ہِس

آوٗ ݙِکھیجے شیخ دی دَستار پاڑ تے

اُتھ او بھریندے ݙُسکی تاں جُھم تھی ویندا ہِے جگ

اِتھ کوئی کَٰو نی ݙیندا میݙی دھاڑ دھاڑ تے

راوی دی چھل نے ٻوڑ ݙِتٗے گھر غـریب دا

بَچ ڳئے محل بُھتار دا او ہا اُچاڑ تے

ہَـر وار" اَرباں" نال سِنگـردے چَھـڑا لہور

لنگھ ویندے ہَـر بَجٹ میݙی روھی لَتاڑ تے

لاتَقنطُو دی آس نہ چھوڑو سَـفـیـر سئیں

اللّہٰ ضرور ݙیسی کَݙاہِیں مِینہہ ماڑ تے

ملی نغمہ

اساں بے فیض ساونڑ توں کوئی سوغات نئیں منگدے

جیندی واچھڑ پٹے ایرے اے جھئیں برسات نئیں منگدے

توں اِتنا کراساکوں اپنڑے قد توڑیں رَسائی ݙے

خداوندَ اساں بئے تائیں کولھوں درجات نئیں منگدے

اساݙےضبط ہاں کوں پھٹ کرکے نکل آئے ہن

اے دردیں دی دوا منگدن نویں صدمات نئیں منگدے

اساݙے خواب تعبیراں دی سِک ءِچ کے تلک رہسن

اساں سکھ دی سحر منگدوں ݙکھاں د ی رات نئیں منگدے

اساں ہائیں جھومری سنڑدے ہائیں خواجے پیر دیاں کافیاں

اساں لݙی تے بھنگڑے فُحش نغمات نئیں منگدے

سئیں سفیر لاشاری مرحوم

کافی

روہی وُٹھڑی مینگھ ملہاراں،سانول موڑ مہاراں

چھمبھڑ،بندھ تے ݙہریں پاݨی،ٹوبھے تار متاراں

بکھڑا،ݙودھک،مونیاں،چھپری،ڳنڈھیل،الیٹی

لمب،اوئیݨ تے دھامݨ،سٹھ پئی نال وساہ ولھیٹی

ہلڑا،بھرٹ،مرٹ،سٹ لاٹھی،کترݨ،لائین بہاراں

لاݨے،پھوڳ تے لاݨیاں،کھپوں،کنڈیاں مکاں لایاں

شاں شاں کرتے شوکن مورے،پینگھے جھوٹن لایاں

گندلاں وانگوں سیٹوں نکتن،کُھمبیاں غیر شماراں

وڳ ݙاچیاں دے ،دھݨ ڳائیں دے،بھیݙاں،ٻکریاں چھانگاں

لیلے ، گابے کھیوے سمدن،ہرن مریندن چھانگاں

بے فکرے تھی مستیاں دے وچ،ٹُُردن جوڑ قطاراں

ٹٻیاں تے چڑھ ٻہندن چھیڑو،ونجھلی دے سُر لیندن

سورٹ،جوگ،پہاڑی ڳاندن،جھوک ݙو مال ولیندن

اگلاں مار ملاکاں جوجھن،بونگن گھنڈ تنواراں

ݙیکھݨ لائق نظارا ہوندےمال اچ پوندی ݙوبھی

کیڑاں نال سݙیندن چھیڑو،اڑی آ ۔۔ ندی ،ٹوبھی

ناں دی کو تے نند شوکیندن ،کھیر دیاں وہندن دھاراں

پاݨی وانگوں ݙدھ ورتاون،بچدے جاڳا لاون

سہجوں سنگ سہیلیاں رل مل ول چا راند مچاون

کئی پیاں کھیݙن پیر گساواں،کئی رل ڳاون واراں

دھمی ویلے وقت سہیلے جاڳن سگھڑ سیاݨیاں

سُتھرے بھانڈے ݙہی پلہارن بہندن گھت مندھاݨیاں

حق ہو،حق ہو گھومے ݙیون پڑھ پڑھ استغفاراں

سائیاں ٻاجھوں مال ݙوہیلا ،کئی نی ہتھ پھریندا

کیندی ٻکری،کون سنبھالے ،ہر کوئی ہے درکیندا

اپݨی آپ سنبھال سفیرا ،لہہ رل ڳئی دیاں ساراں