سرائیکی وسیب دے سردار
سرائیکی وسیب دے سردار‘ تمنداراَتے جاگیردار لکھو
از: ڈاکٹر خالد اقبال
حضرت علیؓ دا فرمان ہے جو زمیں اللہ دی ہے اتے اوندے تے پیداوار دا مالک او ہے جیڑھا اینکوں کاشت کریندے‘ پر اساڈے ملک وچ گالھ ایویں کینھی‘ اتھاں جاگیردار صرف زمین دے مالک اِی نی بلکہ دھرتی دے خدا وی بنے بیٹھے ہِن‘ اوانسان کوں انسان نی سمجھدے‘غریب انسانیں نال انہا ندا رویہ حیوانیں تو بدتر اے برصغیر خصوصاً پاکستان وچ جاگیرداری کیویں وجود وچ آئی؟ جاگیردار کوں دھرتی دا خدا کئیں بنائے؟ غریب انسان واسطے مصیبت تے عذاب کیویں بن گئے ہن؟ اے الگ موضوعات ہن انہاں تے کئیں بے ویلھے بحث کریسوں‘ ایں ویلھے اساں سرائیکی وسیب دے بھرانویں کوں جاگیرداریں دے مزاج‘ انہاندے عادات تے اطوار بارے کجھ جھلکیاں ڈکھاون چہندوں تاں جو اسڈے وسیب دے لوکیں خاص طور تے نوجوان طالب علمیں کوں جاگیرداریں دے مزاج بارے کجھ جانن تے سمجھن دا موقع ملے۔
جاگیرداریں دے مزاج شاہانہ ہوندن۔پل وچ تولہ تے پل وچ ماسہ۔ سرائیکی وسیب دے جاگیردار ایجھے وی ہن جیڑھے جاگیردار ہوون دے نال نال پیری دی پگ دی انہاں کوں لگی ہوئی ہوندی ہے۔ ضلع رحیم یار خان دے ہک پیرا ایجوجہے وی ہن جنہاندے بارے آکھیا ویندے جو جڈاں او اپنی پجارو دے ڈرائیور کوں وی بھل تے بھاکل پاگھندن تے پچھدن جو سئیں تساں کڈاں آیو؟ اپنے رقبے دے مینیجر توں پچھدن تہاڈا تعارف؟ پر انہاندے مقابلے ہمسائے پیرین دے انداز نرالے ہن ہک ویلھے دی گالھ جو ہک مرید پرے توں بھج تے آیا تے آتے پیریں تے ڈھہ پیا۔ پنج منٹ سیس نویندا رہ گیا‘ڈاڑھی ہنجواں تو ترتھی‘ گی‘ قد میں تے پیارہ گیا‘ جاگیردار اپنے تکبر تے غرور دیاں چساں چیندا رہ گیا۔ پر جڈا اوقد میں توں اٹھی تے بھاکل پاون دی کوشش کیتی تاں جگیردار انوکوں دھکاڈتا تے اوپچھی تے کنڈ بھرنے ونج پیا۔ پیراونکوں دھکا ڈتا تے اوپچھی تے کنڈ بھرنے ونج پیا۔ پیراونکوں تھنڈامارتے آکھدے”بے وقوف داپترتیکوں بھاکل پاون دی جرات کیویں تھئی اے؟ توں میڈے برابر تھی سگدیں؟“
وسیب دے جاگیردار پیریں دی سیاست بربریت تے جباری‘ قہاری دا انحصارتھانے تے رہ گئے‘ بہاولپور وچ جیڑھا ڈی آئی جی آے۔ جیڑھا ایس پی اآئے پنجاہ پنجاہ ہزار روپے فرنیچر تے کئی کئی لکھ دے قالین کراکری ہئے نوادرات صاحبین دی طرفون ویندے پن‘ تھانے تے آون آلے ہر ایس ایچ اوکوں 20ہزار دی سلامی گھر کیتے‘ راشن پانی تے کپڑا لئی صاحبیں دی طرفوں پیش کیتا ویندے۔ انہاندے مقابلے وچ وسیب دی ہک وی ایجھی مثال کینھی جو کہیں غریب دے گھرانے دی پڑوپی گئی ہووے کہیں لیر و لیر بت کوں کپڑے دا لیراملیا ہووے‘ کہیں غربت کنوار کوں ڈاج وچ بوچھن ملیا ہووے‘ یا ول کہیں غریب کوں ڈوگز کفن گھناڈتا ونجے۔وسیب وچ آکھیا ویندے جو حرام خور پلسیاں واسطے اسڈے سیئں لکھ ان۔ غریب واسطے ککھ دی کینھی‘پلسیاں واسطے اے سارا کجھ دھرتی وا سیں کوں مارن تے دا پھن واسطے پیش کیتا ویندے۔
وسیب دا ہک سئیں دا مقولہ ہا ”کھکھڑیاں“ کر ڈیو۔ ایندا مطلب اے ہا جو جڈاں میڈے مخالف کوں مارن ونجوانودیاں لتاں کھکھڑیاں کرتے آؤ۔ پالتو کارندے جڈا مشن دی تکمیل دے بعد آون ہا تاں اکثر تفصیلی حال رات کوں تھیندا ہا۔ سیالے کوں بھاہ مچ تے آپ بہندے ہن‘ ترائے چارخوشامتی زور ڈیندے ہن تے ہک قصولی باہروں برانڈے وچ ھی بہے ہا اونکوں سئیں حکم ڈیون ہا جوہاں بھئی قصہ سناو قصہ شروع کرے ہا ”سئیں دے حکم تے اساں فلانی جاہ تے گیوسے‘ فلانا اوڈوں ظاہر تھیا تے اساں وچوں فلانے سئیں دا ناں گھن تے ڈانگ گھتی تے او چوتے تلے آپیا‘ او بے سئیں دا ناں گھن تے ہک لت وچ ماری تے اوبے سئیں دا ناں گھن تے بئی لت گھتی‘ ڈوہیں لتان کھکھڑیاں کھکھڑیاں تھی گیا“ سئیں پچھن ہاولا……سئیں پچھن یاول‘ قصولی آکھے جو سئیں ہسپتال وچ انودیاں لتاں اتے چویاں پن تے اوندے کتے والی ککاٹیں نال اوندی بڈھڑی ماء دے کرلاٹ وی شامل ہن‘ ہسپتال سرتے چئی پے‘ اتے واہ جو میلہ لگیا پے‘ قصولی دی اے گالھ سن تے سئیں خوش تھیون ہاتے چپڑی وجاتے آکھن پے ونجن ہا”چنیزاں ایں چھڑیندایار……چنیزاں ایں چھڑیندا یار…………!اے سن تے خوشامتی اتے ہتھ دمھال وچ شامل تھی ویندے ہن تے سارے آکھن پے ویندے ہن چینڑاں ایں …………!
وسیب دے پیر نما جاگیردار کوں وہم تھی گیا جو میں اج مرداں کہ کل مرداں؟ انہاں اپنے علاج کیتے ذاتی ڈاکٹر رکھ گھدے تے وہم دے علاج تے کروڑاں روپے خرچ تھی گئے پروہم دا علاج نہ تھی سگیا۔ تے وہم قبر تک نال گیا۔ ایں گالھ دا دردناک پہلو اے ہے جو انہاندی وستی وچ کئی لوک خطرناک بیماریاں دے ہتھوں علاج دے بغیر سسک سسک تے مرگئے پر انہاں کوں سجھے ہتھ نال کہیں جاگیردار اسپرین دی گولی وی نہ گھنا ڈتی مرن آلیاں وچ ”صاحباں“ دے قریبی عزیز تے رشتے دار وی شامل ہن۔
وستی دے مظلوم‘ جاگیرداریں دے ظلماں تے توہین آمیز رویے تو تنگ تھی تے لوک اپنا شہر چھوڑ گئے‘ انہاں لوکیں باہر ونج تے محنت کیتی تے او کراچی دے نال باہر لے ملکاں سعودی عرب وغیرہ وچ کروڑاں پتی بن گئے‘ پر جاگیرداراں کوں اے گالھ ڈاڈھی ناگوار گزردی ہے اور لوک انہاندی توہین دا کوئی موقع اپنے ہتھوں نہیں ونجن ڈیندے مثلاً انہاں دا کوئی رشتہ دار کچاری وچ آیا بیٹھا ہووے تاں ایں طرف آواز ڈیسن‘ فلانے کمی دے پتر سعودی عرب وچوں سوٹ کیس بھیجے‘ فلانے چڑھوئے دی ماء آتے میڈے پیریں ڈھ پی‘ کراچی وچ فلانے نائی دے پتر وی میکوں دعوت کیتی ہئی‘ فلانے مجسٹریٹ دا پتر وی لیڈر بن گئئے‘ فلانے ماشٹر دے پتریں وڈی اَت مچائی ہوئی اے‘ فلانے کمی دے پتر وی اسلک خان بنئے ہوئے ہن۔
ایں طرحاں اے لوک توہین تے بے عزتی دا کوئی وارنی چکیندے پر وڈی خوفناک گالھ اے ہے جو ایں طرح دے توہین آمیز سلوک تے نک گھر وڑی دے باوجود اسیڈے سرائیکی لوک ولاوی نک چاتے آئے بیٹھے ہوندن تے جڑ جڑ تے اگوں تھی بہندن۔ ایں توں خوفناک گالھ اے ہے جو اج جڈاں لوک چندر تے پج گن اتھاں دے جاہل پیر تے وڈیرے آپ کھٹ تے بہدن تے باقی سب کوں تلے بلہا ڈیندن تلے بہن آلیان تے بلہاون آلیاں دی جرات کوں حیف آکھن والا کوئی کینھی‘ کیا حضور ؐ یا صحابہ ؓ ایویں کریندے ہن؟ کیا اسلامی تعلیمات ایویں ہن؟ کیا سرائیکی ریت یا رویت ایں گالھ دی اجازت ڈیندی اے جو میزبان اتے تھی بہے تے مہمانیں کوں تلے بلہا چھوڑے؟ ولا این توں زیادہ خوفناک گالھ اے ہے جو وسیب وچوں انہاں لوکین دے زیادتیں دا شکار تھیون آلا کراچی دے سرائیکی ٹریول ایجنٹ ظالمیں دے اگوں پوچھڑ مریندے ودے ہوندن‘ بدکرداریں کوں رنا پیش کریندن اتے وسیب دے عزت دارین کوں پٹھا ہتھ نی ڈیندے اتے باہر ونجن آلے مظلوم سرائیکیں دی اوور چارجنگ دی ذریعے کھل لہا گھندن‘ اے لوک شئت اپنے بے عزتیں دا بدلہ مظلوم سرائیکیں تو گھنن چہندن؟
وسیب دے ہک پیر جاگیردار اپنے واسطے 30لاکھ روپے دا بحری جہاز بنوائے پر اوندے اتے چڑھن نصیب نی تھیا او جہاز چاچڑاں تے مٹھن دے درمیان جخ مریندا کھڑے‘ آپ ہن 60لکھ روپے دی لینڈ کروزر گھنن آئے ہن‘ بئے کاریں موٹریں ویں ووی کوئی کمی کینھی‘ انہاں توں انہاندے ہک جدی پشتی نوکر اپنے پتر دے سکول ونجن کیتے پرانی سائیکل منگ گھدی تاں اونکوں پنج سومندے کڈھیے اپنے ذاتی کمرے باتھ تے 10لکھ روپے خرچ کیتے۔ آپ قبر توں باہران۔ پتہ کینھی قبر وچ کیا تھیسے پر جیندیں جی لکھان روپے لاتے اپنا مزار بنوان شروع کرڈتے۔ گالھ اے تھیندی پئی ہئی جو اے جیڑھے سرائیکی قوم دے مرشد راہنما پیر‘وڈیرے تے بھتارہن اپنے نوکریں کوں سائیکل نی ڈے سگدے جڈن جو اپنے کیتے جہاز وی گھن گھندن۔
انہاں لوکاں دے غیر انسانی رویا تو تنگ آتے وسیب دے مظلومیں دے دل وچوں آہیں تے بد دعائیں نکلدن‘ ایندا نتیجہ اے تھئے جو اے لوک تلے آون پئے گن اتے انہاں دی جاہ باہروں آون والے ایجھے پناہ گیر ملی ویندن جیڑحے انہاں کوں پُٹھا ہتھ ڈے تے راضی کینھی‘ انہاں زیادتیاں دے نتیجے وچ چین تے آرام جاگیرداریں کوں نصیب کینھی‘ نندر کیتے سودیاں گولیاں کھمدن‘ اللہ دے فضل نال چین انہاں کوں قبر وچ وی نصیب نہ تھیسے۔
جاگیردار دھرتی واسیں نال جیڑھے ظلم کریندے‘ انہاندے مظالم دا آلہ کار اوندے مینیجر ہوندا ہے۔
جاگیردار بھانویں گورا ہووے ے بھانویں کالا‘ ڈاڑھی والا ہوے تے بھانویں ڈاڑھی مُون‘ اردا ہووے تے بھاویں پار‘ وڈا ہوے تے بھاویں نکا‘بڈھڑا ہووے تے بھانویں نینگر‘ اوندی نفسیات ہک ہوندی اے‘ اپنے وسیب واسطے اُوندے غیر انسانی رویے ہک مسلمہ حقیقت ہوندن۔ ڈاڈھیں دا غلام تے ہینڑیں دا آقا اوندی فطرت اے۔
سرائیکی وسیب دے پڑھے لکھے نوجوانیں واسطے وقت دا تقاضہ ہے جو او اپنے پرائے سجن دشمن‘ چنگے مندے دی پچھان کرن‘ کراچی دے پڑھے لکھے نوجوان ایں سلسلے وچ بہوں اہم کردار ادا کرسگدن‘ کراچی دے سرائیکی نوجوانیں تے ایں واسطے زیادہ ذمہ داری عائد تھیندی اے جو اواتھاں قدرے آزاد فضا وچ ساہ گھندے پن‘ وسیب وچ تاں وسیبی بھرا جاگیرداریں دے ظلم دی چکی وچ پہیندے پن۔
سرائیکی وسیب دے لوکیں کوں وی چاہیدے جواو خود فریبی دی دنیا وچوں نکل تے نانگیں کوں کھیر پلاون دی بجائے ٹانگیں دا سرپھیہن دا داء سکھن۔ انہاں دے اگوں ہتھ بدھن دی بجائے انہاں تے ہتھ چاون دی ہمت کرن۔ اپنے ہتھیں کوں جاگیرداریں دے پیریں دا ناں انہاندے اگوانیں دا سونہاں کرن‘ اے ظلمی جاگیردار‘ پکھنڈی پیر‘ مکری ملاں کجھ نی‘ اے کہیں کوں کجھ ڈیون جو گے‘ جلے چمٹا تے ڈینبھوں‘ وچھون تے نانگ انہاندے ڈوجھے ناں ہن‘ وڈی ذات اللہ دی ہے‘ ڈرنا صرف اوں توں چہیدے جیڑھا اساڈا تے اساڈی جان دا ملک اے۔ سرائیکی وسیب دے لوکو سیانے تھیوو‘ ہرظلم زیادتی تے برائی دے خلاف جہاد کر خداوند کریم دی طرفوں تہاڈے اساڈے اَتے فرض عین ہے۔
اَب بھی نہ سنبھلو گے تو مِٹ جاؤ گے جہاں سے
تمہاری داستان تک بھی نہ ہوگی داستانوں میں
اشاعت روزنامہ”جھوک“ ملتان‘8۔اپریل 2011
MubasherKaleem (talk) 13:23, 10 June 2019 (UTC)