سرائیکی وسیب، لکھت شعیب نواز جتوئی
اللہ سائیں دی سب توں سوہنی نعمت ساڈا پیارا پاکستان ، تے پاکستان دا دل ساڈا وسیب ، شالا ہمیش وسدا راہوے۔ ساڈے ملک وچ بہوں ساری چیزاں دا رواج اے ، تے بہوں ساری "چیزاں" دا راج اے۔ہک رواج تاں اے ہے جو جیہڑے شاعر کینی او وی شاعری کریندن، وسیب ساڈا ایں معاملے وچ سارے ملک توں اگھاں اے۔ پورے ملک وچ اتنیاں کویلیاں کیناں ہوسن جتنے صرف وسیب وچ شاعر ورادھے پئین ۔ چلو سائیں خیر اے شاعر ہوونا کوئی گناہ تاں نی۔ پر روون ایں گالھ دے آندے جو جیہڑے شاعر دی شاعری سن گھنو ، لگسی ایں کنوں شودا بندہ کوئی بیا کیناں ہوسی۔ اردو آلے پُھنڈے ودے ہوندن جو ساڈا میر تقی میر ؔ ، ساڈا میر تقی میرؔ ۔۔۔دل آدھے جو بندہ انہاں کو ڈکھاوے میاں ہک میر اُتے ایڈے اکڑیندے وے ، وسیب وچ تاں ہر پنج سو شاعراں وچوں چار سو نناوے شاعر میرؔ تقی میرؔ ہن۔ جیکوں ڈیکھو اوہوو مسکین ڈکھدا ودا ہوسی۔او، ہِک مومن خاں کوں سر تے چاتی ودِن ساڈے وسیب دا خیر نال ہر ہزار وچوں نو ں سو نناوے شاعر عاشقی معشوقی تے ٹھرک پُنڑے وچ مومن کنوں 52 ہتھ اگھاں ہے۔ اے کوئی لُکی چھپی گالھ کینی ، بندہ بندہ جانڑدے جو شاعر لوگ گالھیں دے گلھوڑ ہوندن، بسم اللہ کنوں جو تھل بدھیندن ، ول پنجویں گیر کنوں تلے نی آندے ۔ڈند بھانویں کِر گئین ، اکھیں وچ سوجھلا پوندے نی پوندا، محبوباں آلی حرم سرا دی آبادی گھٹ نی تھیون ڈیندے۔ چسولی گالھ اے جو محبوب کوں تشبیہہ وی کوئی بندیاں آلی نیں ڈیندے۔ نک طوطے آکوں، آواز کوئل آکوں، گِچی گیری آکوں، چال مورنی آکوں وغیرہ وغیرہ ۔سچی پچھو تاں میکوں لگدے ، مستقبل دے شاعر معشوق دیاں زلفاں کو گھوڑے دی پوچھڑ نال وی تشبیہہ ڈیسن۔ محبوب دی تعریف کریندے کریندے بندے کوں بیٹھے بیٹھے بہاولپور چڑیا گھر دی سیر کروا ڈیندن۔ اے کرامت نی تاں کیا ہے؟؟ سیانے آدھے ہن جو ساون دے اندھے کوں ہرشئے ساوی لگدی اے۔ 20 گھنٹے دی لوڈ شیڈنگ دے مارے شاعر محبوب دیاں اکھیں کوں بجلی گھر سمجھ گھندن ، جتنیاں بجلیاں محبوب دی اکھیں وچوں ڈھاہندن ، پنج ست شاعراں دا کلام سنڑن دے بعدمیں جئے کئی سدھے سادھے بندےمنیدےنی جو بجلی پانی نال بنڑدی اے۔
میڈی خوش قسمتی آکھو یا میڈی بدقسمتی سمجھو۔ ہک شاعر نال میڈی وی یاری اے۔ انہاں کوں ڈیکھ تے وڈے توں وڈا منکر وی ایہہ من گھندے جو شاعری ڈائن وانگوں شاعر دا خون پیندی اے۔ انہاں وچ پنج ست کلو خون تے پنج ست کلو گوشت بیا ہووے ہا تاں لوک سسی دا خان پُنل سمجھن ہا۔پر دنیا دی نا قدری تاں ڈیکھو جو لوک انہاں کوں صومالیہ دا نسوکڑ سمجھدن ، جیں جو پاکستان آ پناہ گھدی اے۔ چھوٹا غالب آھدے عقل توں پیدل تاں لوکاں بہوں ڈٹھن ، شاعر موصوف صحت توں پیدل ہن۔کجھ عادی چغلخوراں دی چغلیاں توں ثابت اے جو بچپن وچ واہ وا ہینڈسم تےسوہنیاں وچوں ہک سوہنے ہن۔ میٹرک وچ آ کے شاعری دی سِوی (دیمک) جو لگی بس ولا شاعر سائیں دا ہک پھکا رہ گئے۔ کجھ خوش پڈو اے وی روایت کریندن کہ جیویں غزوہ احد وچ حضور نبی کریم ﷺ دے ڈند مبارک دی شہادت دا سُن دے یمن وچ حضرت خواجہ اویس قرنی اپنے بتری ڈند بھن سٹے ۔ کوڑ سچ ،انہاں کوں بابائے قوم قائد اعظم ؒ نال ایڈی روحانی محبت اے جو انہاں دیاں فوٹوواں ڈیکھ کے آپ وی زندہ مسواک بنڑ گئین۔ کجھ تُکے باز آہدن جو انہاں دا خیال اے جو محمد علی جناح جے تونڑیں ہٹے کٹے ہن ، صرف مسٹر جناح بیرسٹر ہن، جیں ویلے صحت، قوم دی فکر وچ قربان کر تے سُکے پتلے تھئے ، عوام دی نظراں وچ قائد اعظم تھی گئے۔ شاعر موصوف وی شاعرِ اعظم بڑن دے چکر وچ صحت نال سلام دعا مکا بیٹھن ۔ انہاں گپاں وچ کتنی حقیقت اے کتنا کوڑ ، اے تاں اللہ جانڑے یا جانڑے شعیب نواز۔۔۔
مرزا غالب آکھیا ہا میں وبا وچ نی مردا ، میڈی انفرادیت اُتے حرف آندے۔بس ولا جیویں پِتی (خربوزہ) کوں ڈیکھ تے پِتی رنگ بدلا گھندی اے ،ماضی بعید دے شاعر کوں ڈیکھ تے مستقبل بعید دے شاعر کو عالمِ ارواح وچ ایڈی ریس(رشک) آئی کہ انہاں وی اے گالھ بتی بنڑا دے کن تے چا ٹنگی تاں جو سند راہسی تے لوڑ (ضرورت ) ویلے کم ڈیسی۔ شعیب سائیں دے جمنڑے واسطےقدرت اپریل دا مہینہ مقرر کیتا۔ انہاں وی ہڑتال کر ڈتی میں پہلی کو ں نی جمدا ، ہک میں آپ کمزور، اتوں یکم اپریل ، والدین سوچیسن قدرت اپریل فول کیتے ۔ 21 اپریل کوں وی نمہی جمدا ، عوام اے نہ سمجھے جو علامہ اقبال دی بدروح دنیا وچ آ گئی اے۔ فرشتے انہاں دی بیان بازی تے دھرنے توں تنگ آ کے ڈوجھی ڈینوہار انہاں کوں ٹَنگا لولی کر تے دنیا وچ دِھکا ڈے گئے۔ کجھ عرصہ ڈاہڈے رُنے، اخیر تھک ہار تے چُپ کر گئے۔ موصوف آپ فرمیندن میں جماندروں شاعر ہامی ، عالم ِ ارواح دیاں روحاں کنوں پُچھ گھنو۔ پر دنیا وچ احتجاجاً میں میٹرک تک شاعری دی کُنڈی نہ کھولی۔
میٹرک دا ذکر تھئے ، ایں توں پہلے کہ سدھے سادھے لوک شعیب کوں اسلوں میٹرک پاس دائریکٹ حوالدار سمجھن میں ڈس ڈینداں جو سرائیکی ادب دی اعلیٰ تعلیم یافتہ شاعراں ، ادیباں دی پہلی صف وچ انہاں دی جا ء اے۔اعلیٰ تعلیم یافتہ دا خطاب شہباز شریف ، شیخ وقاص اکرم کوں وی ڈِتا ہئی، جنہاں دی ایف اے کیتے بغیر بی اے دی ڈگری ہئی۔ پر شعیب سائیں اصلی دیسی گھیو، تے اصلی سنیاسی باوا وانگوں اصلی تعلیم یافتہ ہن۔ یعنی میٹرک دے بعد ایف اے ، ولا بی اے، ولا اسلامیہ یونیورسٹی بہاولپور توں ایم اے سرائیکی کیتی ۔ آپاں سارےوی ایں دنیا وچ راہندے ہیں، ساریاں کوں پتا اے جو ڈاہ بارھاں جماعتاں پڑھ تے لوکاں دی گچی وچ کیجھا لینٹر آ ویندے ۔ او آپ سِوا کہیں کوں بندہ نی جانڑدے ۔ پر آفرین اے شعیب نواز تے ، اتنے اعلیٰ تعلیم یافتہ نوجوان تھی تے انہاں وچ اتنی جِھک نِوائی تے اتنی انکساری اے جو انجان بندہ کنفیوژ تھی ویندے اے واقعی یونیورسٹی وچ پڑھ تے آئے یا یونیورسٹی دی کینٹین تے بیرا ہئی۔
ہِک دفعہ بوُتھا ڑ بُک (فیس بک) تے کئی ڈیہاں بعد ملاقات تھئی تاں میں پچھیا خیر اے بِھرا ؟ شکل شریف تے تیرھاں وجے ودِن، مزاج شریف دے اُکے موئے ودِن ؟ خیر تاں ہے۔؟
جواب وچ شعیب سائیں دو چار ٹھڈڑے ساہ کڈھ کےشودا مونھ بنڑا یاتے نک سُنگھاڑ تےسو ں سوں کیتی، میکوں شک تھیا، یا تاں انہاں کہیں کوں مس کال ماری اے تے اگلے رسیو کر گھدی اے۔ یا ول انہاں پنجاہ دا ایزی لوڈ کروائے تے لوڈ نی پُنا۔ میں حالی ایں حساب کتاب وچ ہامی کہ شعیب سائیں بولے ۔ ادا سائیں باقی تاں سبھے خیراں ہِن۔ پر اج کل طبیعت بڑی عجیب جئیں تھی گئی۔ میکوں لگدے جو میں ادبی طور تے بانجھ تھی گیاں۔ میں نک تے انگل رکھدے رکھدے یاد کیتم جو ایں تاں تریمتیں کریندن ۔ول نک کوں خرسی کرتے پُچھیا ، اے کیا گالھ اے۔ آکھن لگے یار ہِک ویلا ہا جو طبیعت تے ایں جوبن ہا، جو نِچھ ماراں ہا تاں ہِک ادھ ڈوہڑہ نکل پوندا ہا۔ سویرے سویرے کروا چا تے جوار وچ جو ونجاں ہا ، تاں بیٹھے بیٹھے ہِک ڈو غزلاں بنڑا دے اٹھیندا ہامی۔ہُن پتا نی کیہڑی نحوست آن پئی اے ، یا کہیں حریف شاعر دا پلُوتا لگے ، اینویں لگدے میڈی شاعری دی بی ٹی کپاہ کوں کالا تیلا لگ گئے ۔ کروا چا تے سویرے سویرے جوار وچ ونج باہنداں تے شہزادہ آصف علی دے ایصالِ ثواب واسطے گنگناندا ں :۔ " تاہیں لایا اے جوار وچ ڈیرہ ، ڈوہڑے اتھؤں آونااے۔ " یقین کرو جوگی سائیں ! بیٹھے بیٹھے آندراں باہر آونڑ پئے ویندِن ، پِنیاں سُج ویندنِ تے پیر وِسم ویندن ۔ پر آمد اصلوں نی تھیندی ۔
میڈا ٹکارا نِکل گیا،میں آکھیا او یار بس اتنی گالھ ہئی ، سوہنیا اے کوئی خاص پریشانی آلی گالھ نی۔ آکھاں لگے "او کیویں؟" میں عرض کیتی :۔" سائیں میڈا!!! پھلدار درخت وی ہک ادھ سال سہی کڈھیندے راہندن۔ تے دیسی کُکِڑ وی انڈیاں دا کوٹہ پُگاہ دے کُڑک پیندی راہندی اے برائلر کُکڑ کینی پیندی۔ اینویں اصیل شاعر وی کجھ عرصہ ادبی کُڑک پیندے راہندن ۔ برائلر قسم دے شاعراں کوں ڈیکھ تے سڑو کُڑھو ناں بلکہ شُکر کرو جو تساں اصیل شاعراں وچوں ہیوے ، جتنا کلام لکھدے وے ، چونڑواں بہترین تے بہوں اعلیٰ ہوندے ۔ اردو شاعری دی مثال اے جو سب توں چھوٹا دیوان مرزا غالب دا اے۔ پر اے وی تاں ڈیکھو جو ایندے باوجود وی نہ صرف اردو ادب بلکہ عالمی ادب وچ غالب داکیا مقام و مرتبہ اے۔ میڈی ایں ریں ریں نال شعیب سائیں دی تسلی تھئی یا کوئینہ اے تاں اللہ کوں پتا۔ لیکن جنہاں جنہاں شعیب نواز دا کلام سنے یا پڑھے او لوک یقیناً میڈے نال اتفاق کریسن جو شعیب سائیں دی شاعری سرائیکی ادب دی بہترین شاعری دے کہیں وی چونڑ وچ بلا تکلف شامل کرن دے قابل اے۔
صرف شاعری کیا ۔ کرکٹ دا اے کھڈاری کھیڈ وچ آل راؤنڈر ہووے نہ ہووے ، پر سرائیکی ادب دا آل راؤنڈر اے۔ اردو ، سرائیکی شاعری دے علاوہ شعیب سائیں سرائیکی نثر وچ مزاح نگاری وی کریندن ۔ میں سرائیکی ادب دا نقاد نی جو شعیب دی مزاح نگاری دی تعریف کر سگاں۔پر بقول غالب :۔"صلائے عام ہے یاران ِ نکتہ داں کیلئے" تبرک دے طور تے کہیں ویلے "کولمبس دی کہانی" تے "شعیب نواز دے عالم ارواح دوں خط " پڑھ ڈیکھو ۔ آپ آکھسو کہ اے نوجوان ایویں لگا ریہا تاں ہِک ڈینوہار سارا وسیب ایکوں سرائیکی ادب دا سنگھار اکھیسی ۔ ول میں جیہا ناچیز وی پھوتاں مریسی جو میں ہِک دفعہ شعیب نوازدا خاکہ لکھیا ہا، چوہے تے ہاتھی آلی کہانی وانگوں ساڈی ڈاہڈی گھاٹی یاری ہئی ۔