سرائیکی مرثیے وچ نثر

(لکھت: قاسم سہانی)

میکوں چنگی طرانویں یاد ہے احٖ توں تریہہ سال پہلے دی ڳالھ ہے جݙاں اساں ٻال ہوندے ہاسے تے ست محرم توں گھن تے ݙاہ محرم تک وستی رامن اچ علماء تے ذاکرین کوں سُݨݨ ویندے ہاسے اوں وقت شیعہ تے سنی حضرات مذہبی ݙیہنوار رل مل کے منیدے ہن فرقہ واریت دی ایہ بھاہ کائناں ٻلی ہئی اساں سارے وسیب دے لوک گݙگزریندے ہاسے پتہ نئیں ساکوں کیندی نظرلڳ ڳئی ہے اساں ہک ݙوجھے دے خون کوں پیوݨ پئے ڳئے ہیں اوں وقت جݙاں ذاکرین ذکر حسین ؑ کریندے ہن ایویں محسوس تھینداہاجیویں اے ذاکرکربلا دے مظلوم قافلے دے رلے ٹردے رہ ڳئے ہوون جݙاں مظلومیت دی داستان چھیڑی ویندی ہئی محفل دے وچوں دھاڑاں نکلدیاں ہن وادئ سندھ سرائیکی وسیب ہمیشہ مظلوم رہ گئے ۔اتھاں کئی لٹیرے آندے رہ ڳئے لٹ پٹ مچیندے ریہے وسیب دیں لوکیں ستم درستم سہہ کے وی کربلادیں مظلومیں دی سنت ادا کیتی قربانیاں ݙتیاں امن دا پرچار کیتا تے ظالم دے ظلم تے مذہمت وی کریندے رہ ڳئے کجھ ݙینہ پہلے نامور ادیب پروفیسر مریدعباس عارف دی حسینیت تے لکھی ڳئی کتاب ’’سرائیکی مرثیے وچ نثر‘‘میکوں ملی جینکوں پڑھ کے میں حیرتیں دے جہان اچ پُڄ ڳیاں اِکوی نثرنگارکوں ہکی کتاب اچ مکمل تعارف دے نال جاہ ݙتی تے سمندر کوں کوزے اچ بند کرݨ دی مثال کوں سچ ثابت کرݙکھایا ہے ۔ایہ کم ٻہوں مشکل کم ہاجینکوں مریدعارف جیہاں بندہ ہی تکمیل تک پڄا سڳدا ہا تے اے کم ماہرلسانیات کیتے ٻہوں وݙا تاریخ سازکم ہے اے علمی ادبی تحقیقی کم انمول خزانے توں گھٹ کائینی۔ حسینیت دے حوالے نال اے کم اپݨے نویکلے اندازدا منفردکم ہے۔ میں جہیں ادب دے طالب علمیں واسطے ایں کتاب دا مطالعہ ٻہوں ضروری ہے ساکوں انہیں لوکیں دامکمل تعارف نصیب تھئے ۔جیندے بارے بزرگ ݙسیندے ہن جو فلاں ٻہوں وݙا ذاکرہا تے ٻہوں سوہݨی درد بھر ی تقریر کریندا ہا۔ احٖ کل نثردا رواج گھٹ تھیندا ویندے تے ذاکرین حسینی ݙوہڑے زیادہ پڑھدن پہلے زمانے وچ ذاکر تقریراں کریندے ہن جنہیں وچ مودت دے نظارے تھیندے ہن ۔

مرید عارف نے جنہیں نثرنگاریں تے اے کتاب لکھی ہے اُنہیں وچ ،غلام سکندرغلام،محمود مولائی، گل محمد عاشق ملتانی قاضی خدابخش مخرون تے ٻئے وی ٻہوں سارے نثر نگاراں دے ناں درج ہن جݙاں سرائیکی نثرکوں پورے ہندوستان اچ سُݨیاتے پڑھیاوینداہا اوں وقت مرید عارف دے بقول سرائیکی زبان دا مونڈھلی نثر نگار غلام سکندر غلام دا ناں سرفہرست آندے ۔سرائیکی زبان چھ ہزار سال قدیم زبانیں وچ شمار کیتی ویندی ہے جݙاں اکیٹھ ہجری ڈاہ محرم کوں اے دردناک واقعہ رونما تھیا تاں اوں وقت آسمان تے زمین مونجھ تو ں اپݨے اپݨے رنگ وٹاگھِدے کئی لوکیں ایں واقعے تے ڈُٖکھیں بھری شاعری کیتی تے نثراچ وی مظلومیت داتذکرہ کیتا۔ سرائیکی وسیب دیں لوکیں وی اپݨے مرشد حسینؑ تے اوندے جانثاراں کوں سلام پیش کیتے۔ نوک سناں تے چڑھ کے قرآن کریم دی تلاوت کرݨ دا ول وی ساکوں نواسہ رسول ؐدی قربانی ݙیوݨ نال ملیے کجھ وی تھی ونڄے خدادے ذکرتوں منہ نئیں موڑنا،حق سچ تے ڈٹ ونڄوبھانویں جوسرتن توں جُدا تھی ونڄے تے اساں ایں قربانی دا مقصداڄاں تک نئیں سمجھ سگئیے۔ جیندے سمجھݨ کیتے ساکوں مرید عارف دی کتاب دا مطالعہ ضرورکرݨا پوسی۔

اہلبیت دے قربانیاں دا مقصد

اہلبیت دیں قربانیں دا اصل مقصد تے منزل کیا ہے ایں کتاب دا ݙوجھاحصہ جلد ی چھپ تے آویسی میں مریدعارف دی محنت تے ڳول پھرول اچ ݙینہ رات ہک کرݨ کوں سلام آہداں۔ا تے دعاکرینداں خداپاک انہیں دے ایں پورھیے کوں رنگ لاوے تے نواسہ رسولؐ دے صدقے انہیں دے علم اچ مزید اضافہ فرماوے۔ حسینیت تے نثردے حوالے نال اے پہلامستندکم ہے میں نمونے دے طور تے غلام سکندر غلام دی نثر داہک نسخہ پیش کرینداں، ایہ محبان شبیر علیہ اسلام لکھدن ’’خاتمہ مصیبتاں دا جو اہلبیت تے آلتھے وچ شام دے جیویں کہیں امام زین العابدینؑ کنوں پچھاہاحضرت ایݙیاں مصیبتاں تے لنگھیاں ہِن ،بھاری مصیبت اُتے تیݙے کیرھی آئی اے حضرت فرمایا الشام الشام الشام یعنی ترائے وار آکھن ہا،مومنین لکھدن جیرھے ویلھے پہلی رات وچ قید خانے شام دے گزری تے بھلوے صبح صادق دے آن ظاہر تھئے تے آفتاب وچوں شفق مشرق اُتے غریب بچڑے دی سرخ پوشاک وٹاکے ابھریاتاں یزید عنیدہرہک مشیر وزیر امیرسپاھی ٻیٹھے جو احٖ جلسہ ہے سب تیار تھی کے وچ دربار بدکاردے حاضر تھیوواج نروار تھیسی بچڑے حسینؑ دے نال، واپس اوں ناری ہک ماشکی کوں سݙیاتے آکھیس احٖ میں امتحان گھنداں صبر اہلبیت دا ،کیوں جو رات ساری شام وچ خوشی دی آہی،طعام پاݨی قیدیاں کوں نئیں ݙتابندیوان ݙاڈھے تسے ٻیٹھے ہوسن ،توں مشک پاݨی دی بھر چا اتے در قید خانے دے ہوکاونڄ ݙے کوئی ہووے تے آوو پاݨی پیوو،جیرھے ویلھے قیدی آون پاݨی منگن توں پاݨی نہ ݙیویں مشک کوں سامݨیں قیدیاں دے زمین دے اُتے چا ویٹیں تے ٹریا آویں،زید پتر ارقم �آہدے اوں ویلھے وچ کچہری ناری دے موجود ہم میں آکھیا یزید عبس ذلیل توں خیال کراِنمعاالصابرین انہاں دے شان اچ خدافرمائے ،اے تاں مشک پاݨی دی ہے جیکر دریا پاݨی دا اڳوں قید خانے دے وہاویں اواُنہاں دا خیال وی نہ تھیسی ،جیرھے ویلھے ماشکی درقید خانے دے ہوکا آݙتے، قیدی کوئی تسے ہوون تاں آووپاݨی پیوو،سبحان اللہ وݙے تاں وݙے خود چھوٹے ٻال حسین ؑ دے موجود ہن،خیال وی نہ کیتونے جیرھے ماشکی پاݨی دے ہوکے ݙتے تے غرض پاݨی دی وی نئیں رکھی سید ساجدین ؑ دے تن وچ ݙوڑی طاقت تھی ڳئی۔‘‘ایہ کتاب کئی نثری حوالیں نال پروتی لاتھی ہے قاضی خدابخش محزون دی نثروی پڑھݨ نال تعلق رکھیندی ہے۔