سرائیکی زبان تے ادب

سرائیکی زبان و ادب لکھت: ذوالفقار علی

سرائیکی پاکستان دی قدیم تے عظیم زبان ھے سندھ وچ سرائیکی زبان کوں ہزاراں سالاں تو سرائیکی دے ناں نال پکاریا وینداپے پر حملہ آوراں دے ڈڈھپ تے زیادتیاں دی وجہ تون سرائیکی وسیب جیویں جیویں ونڈیندا گے مثلا ملتانی بہاول پوری شاہ پورئ دیروی جٹکی تے جھنگوی وغیرہ وغیرہ پر سندھ وچ ھمیش توں اینکوں سرائیکی آکھیا گے ایں حقیقت توں کوئی انکار نی کر سکدا جو سرائیکی پاکستان دی او قدیم تے عظیم زبان ہے جھڑی جو بلا شرکت غیرے مو ہنجودڑو تے تے ہڑپہ تہزیباں دی امین وارث تے یاد گار ھے اج دی پاکستان دی علاقائی زبا ں تے سرائیکی اپنی پوری آب وتاب تے شان وشوکت نال نظر امدی ھے پاکستان دے ھک سرے توں ڈوجھے سرے تائیں چلے ونجوں تہاکوں سرائیکی کہیں نی کہیں صورت وچ ضرور ملسن۔

کہیں کوں ایں گالھ دی غلط فہمی نی رہنی چا ہیدی کہ سرائیکی پنجابی زبان دا لہجہ ھے سرائیکی دا اپنا قاعدہ اپنے الگ حروف تہجی تے اپنی املا ء ہے جیرھے سرائیکی کوں اپنی زبان دا لہجہ آکجنڑ دی کوشش کریندن انہاں دا اپنا قاعدہ وی کائینی انھاں دی اپنی زبان دا لوظ فارسی دے ڈوں لوظ پنج آب " توں مانگواں ہے سرائیکی کوں اپنا لہجہ آکھنڑ والے سرائیکی دے خاص حروفاں دی صرف ادائیگی تک نی کر سکدے جڈاں جو ایندے مقابلے اساڈی ماکھی وانگوں مٹھی سرائیکی زبان ھک مکمل زبان دی حیثیت رکھیندی ہے اے ناں تے پنجابی دا حصہ ہے تے نہ ایں دا لہجہ ہے اینکوں پنجابی زبان یا ایندا لہجہ قرار ڈیون والے بعض لوگ سیاسی مقصداں دی تکمیل کیتے ایں طرح دا غیر علمی تے غیر منتقی دعوی کریندن تے ایں دعوے دی آڑ وچ کئی سالاں توں ملکی وسائل نلازمتاں ،پانی ،انڈسٹری زرائع ابلاغ تعلیم وتدریس تے بئے حصیاں توں دیدہ دانستہ سرائیکی کوں محروم کیتی امدن ،کتنے ڈکھ دی گالھ ھے جو جدان پنجاب وفاقی حکو مت توں آبادی دی بنیاد تے وسائل حاصل کر نے ہوندن تاں اسا کوں پنجابی بنا تے پوراحصہ وصول کر گھدا ویندے تے ڈیون ویلھے سرائیکی وسیب دے لوک بودن بھکن ،جانگلی تے حیوان شمار کیتے ویندن ،

بر صغیر دے تمام بزرگان ایں زبان کوں اپنے اظہار دا وسیلہ بنائے پنجاب دے نام نہاد دانشوریں دا اساں احسان منیدوں جو انھاں سرائیکی کوں لہجہ آکھ تے اسا کوں جگا ڈتے جیکر او لہجہ دی ڈانگ نہ مریندے تاں اساں کتھوں جاگدے ،،،پنجاب دے دانشوریں دا آکھنڑ دا مطلب اے ہا جو منجھ گؤن آکھے ونج ڑی پچھ کالیایندا نتیجہ اے تھئے پچھ کالی ساری کالی دے پچھوں بھج پی اے اتے کالی کوں ھنڑ جاہ نی ملدی پی

دنیا دے منے منائے لسانی محقق سر جارج گریسن ڈاکٹر محی الدین قادری مور رو سی محقق ایس یوسمر نو لندن یونیورسٹی دے ڈاکٹر سینتی کمار چڑھ جی ڈاکٹر مسعود حسین خان ڈاکٹر سدھیش ور راؤ ورما پرو فیسر ڈاکٹر کرسٹو فر شئکل ڈاکٹر شوکت سبز واری ڈاکٹر طاہر تو نسوی قیس فریدی شوکت مغل سجاد حیدر پرویز محمد علی صدیقی پرو فیسر خلیل صدیقی ڈاکٹر گوپی چند نارنگ جیہے تمام وڈے ماہر لسا نیات ایں دی لسانی تے ترقیبی خصو صیات کوں مد نظر رکھیندے ھو ئے ایں کوں الگ زبان آکھے زبان دی صو تیات افعال تے گردان حروف تے بئے لسانی قوائد دے حوالے نال اینکوں ھک الگ مکمل زبان وی تسلیم کیتے سرائیکی زبان دیاں اضافی آوازاں صرف سندھی زبان دے علاوہ کہیں بی زبان وچ نی ملدیاں پنجابی وچ نہ تاں اے اضافی آوازاں نہ تے موجود ھن نہ ہی پنجابی اینکوں بول سکدن کوئی وی پنجابی بولن والا نہ تاں اے زبان بول سکدے تے نہ ہی ایندے منفرد زخیرہ الفاظ کوں پوری طرح سمجھن دی صلاحیت رکھیندے خصو صا لا ہور دے پنجابی بولن والے کیتے سرائیکی بولن سمجھن اوکھا ھے سرائیکی زبان دا اپنا الگ لسانی مزاج لسانی جغرافیہ تے وسیع ادبی سر مائیہ موجود ھے اینکوں پنجابی زبان دا حصہ یا ایندا لہجہ سمجھن کہیں طرح وی قابل قبول نی تے نہ ایہو جی کہیں مصنوعی کوشش نال کہیں طرح دے مثبت نتائج حاصل تھی سکدے ھن لہزا مادری زبان وچ تعلیم لا گو کرن ویلھے سرائیکی علاقے کیتے سرائیکی اتے پنجابی علاقے کیتے پنجابی ھو وے نہ تاں وگوڑ پو سے اتے زکر کیتے گئے محققین توں علاوہ اے وی حقیقت ھے جو کئی ریسرچ اسکالر لندن یونیورسٹی بہا الدین زکریا یونیورسٹی ملتان توں سرائیکی زبان وچ پی ایچ ڈی دیاں ڈگریاں حاصل کر چکے ھن ایں طرح کئی اسکالر علامہ اقبال اوپن یونیورسٹی توں سرائیکی زبان و ادب تے ایم فل کر چکے ھن پچھلے کئی سالاں توں اسلا میہ یونورسٹی بہاول پور وچ ایم اے سرائیکی دا شعبہ جاری ھے زکریا یونیورسٹی وچ سرائیکی ریسرچ سینٹر بنڑ گے اتے ہر سال ہزاراں دی تعداد وچ کتا باں چھپدیاں پن ملتان وچ ایم اے تے بے اے سرائیکی دا نصاب منظور تھی گے اسیڈے حق وچ صو بائی محتسب اعلی دے فیصلے بعد میٹرک تے ایف اے سرائیکی دے نصاب واسطے قراقلی ونگ نال اساں رجوع کیتا ھوے پنجاب والے نام نہاد دانشور اے نہ سمجھن جو اساں چپ کر بہسوں اساں اپنی زبان واسطے ہر جاہ تے ویسوں انہاں واسطے سرائیکی خندہ گرانی بلکہ مچھی دا ایجھا کنڈہ ھے مار کہ جینکوں نہ نگل سکن نہ اگل سکن