سرائیکی دا ورڈزورتھ مخمور قلندری

تحریروقاص بلوچ

سرائیکی دا ورڈزورتھ مخمور قلندری

(مخمور دیاں نظماں میڈے ذہن دے انرجی سپین کوں قوت ڈیندن تاں ایہ نظماں میں ڈینہہ رات وِرد کریندا رہ وینداں)

ادب وچ رومانویت تحریک دا بابا ورڈزورتھ اہدے شاعری تِند و تار جذبات دا یکایک وِٹیج ونجنؕ ہے، ایندا منڈھ او احساسات بدھیندن جیہرے شانتی وچ کٹھے تھیندن۔ ایں تعریف کوں ڈیکھوں تاں ورڈزورتھ دے آپنؕے علاوہ بہوں گھٹ شعرا پورے لہسن۔ اگر ایں تعریف کوں حق منیا ونجے تاں مخمور قلندری ایں تعریف دا بھرپور مزاج رکھدے۔ مخمور دی شاعری وچ صرف جذبات ہِن احساسات ہِن۔ ورڈزورتھ ایہ گالھ اوں ویلھے کریندے جڈاں انقلابِ فرانس، امریکہ دی آزادی دی تحریک اَتے سائنسی تے صنعتی انقلاب توں بعد انسانی موضوعی اقدار دی نفی پئ تھیندی ہئ۔ انسانیں دی جاہ مشیناں پیا گھندیاں ہَن، ہر شے کیلکولیٹ پئ تھیندی ہئ۔ ورڈزورتھ انگریزی ادب وچ رومانویت (فطرت، تخیل، جذبات، جمالیات وغیرہ نال آہنگ لٹریچر) گھن آونؕ چاہندا ہا۔ موضوعیت گھن آونؕ چاہندا ہا۔ اوویں اج دے برق رفتار دور وچ جتھاں انسانی اقدار تے سر مستی کتھائیں گل گئ ہے مخمور اتھاں ولا احساسات دا شعور ڈیونؕ چاہندے۔ اج جتھاں ہر شے کوں سائنسی ریشنلزم نال تولیا ویندا پئے اتھاں مخمور جذبیں دی گالھ کریندے۔

مخمور دے احساس شانتی وچ کٹھے تھیندن ولا نِتر کیں باہرو نکلدن۔ مخمور ورڈزورتھ دے مسلک اتیں ہے ساکوں ڈسیندے جو شاعری تخلیقی شے ہے، ایندے کیتے سماجی رویے خاص ضروری کینی۔ ہر بندہ ایکوں آپنؕے مزاج نال ورتیندے۔ شاعری وچ صرف انفرادیت ہوسی تاں شاعری چنگی تھیسی۔ شاعری اجتماعی چیتے دا ناں نئیں۔ ایہ صرف فرد دے سکوت وچ حواس کٹھے کرنؕ دا ناں ہے کہ فرد کلھا تھی کیں کیا سچیندے، اوندے حواس دی اوندی ذات نال کیڈی سنگھت ہے۔ جیویں شراب دا خمیر نال، موسیقی دے آلات دا رتعاش نال سانگا ہے، سِجھ دا تپش نال اَتے پھلیں دا خشبو نال ایویں مخمور دی شاعری دا صرف شعریت نال سانگا ہے۔۔۔

میݙے نیناں کوں

میڈے نیناں کوں تس درشن دی

کوئی تس ہے اندر ٹردی ہے

کوئی درشن ہے جیہرا کرنؕا ہے

کوئی گول ہے گول ہمیشہ توں

کوئی پَک ہے وہم دے بُکل وچ

کوئی وہم ہے سامنؕے ڈسدا پئے

کوئی خواب ہے خواب اچ ہر شے ہے

کوئی نیندر اے خواب توں خالی ہے

کوئی ظاہر آڑ اچ باطن دی

کہیں روپ اچ آپ نظردا نئیں

ہر روپ اچ آپ نظردا ہے

کوئی ہے تاں سہی جیہرا ڈسدا نئیں

جئیں رنگ بھرے ہِن پراں وچ

جئیں کیڑا پالیا پتھر وچ

جئیں مرلی دے وچ سُر پاتے

جئیں گرو چیتے گُر پاتے

جئیں سِپی دے وچ دُر پاتے

کوئی سادھو دور پکارے وو

کوئی ہے تاں سہی جیہرا ڈسدا نئیں

جیہرا ڈسدا نئیں کوئی ہے تاں سہی

کیوں تس نئیں وسمی نیناں دی

شاہ جی پانؕی

شاہ جی پانؕی

خیر گڑھ توں دیراوڑ تائیں

دیراوڑ توں چاننؕا تونڑیں

روہی دے وچ

رُلدے رہ ہیں

سِر وچ ریت اے

اکھیں اچ ریت اے

روہی اندر اساں روہی ساڈے اندر

تریہہ ہے مرشد

جی بھگت سئیں پانؕی حاضر

ہنؕیں حاضر

شاہ جی پانؕی

پوری روہی چھانؕ کیں آۓ ہیں

ونؕ ونؕ نال الیندے رہے ہیں

پیر فرید دی روہی اندر

ٹولھے تلے

سہی دی سِک وِسما کے آۓ ہیں

کہیں ٹوبھے وچ پانؕی کونی

کتنا سیک سڑیہہ ہے مرشد

تریہہ ہے مرشد

جی مخمور قلندری صاحب

پانؕی حاضر ہنؕیں حاضر

شاہ جی صیب

مرید کوں آکھیے

پانؕی گھن آ

پانؕی آ گئے

ہکے جگ وچ کٹھا پانؕی

جگ دے نال گلاس الگ ہن

اتنی کاوڑ۔۔۔ اتنی نفرت

میں نئیں پیندا

میں نئیں پیتا

پانؕی کیویں کافر ہویا

اتلیں ڈو نظمیں کوں ڈیکھ کیں میں ہک گالھ بئی آکھنؕ چاہساں کہ مخمور اِتھاں آپنؕے ذہن نال، خیال نال، آپنؕے جذبات دی ترجمانی پیا کریندے۔ اور ہک نظم وچ مختلف بحراں ورتیندے۔ ایں ورتارے کوں اساں اگر مغربی لٹریچر دی عینک لا کیں ڈیکھوں تاں ایکوں اساں ode آکھسوں۔ ایہ سرائیکی وچ ہِک غیر روایتی طریقہ ہے جیہرا مخمور زبان کوں دان پیا کریندے۔ ایہ زبان وچ وھیک سنؕہپ گھن آونؕ دا رویہ ہے جیندی ضرور تعریف کرنؕی چاہیدی ہے۔

میں جڈاں شاعری پڑھی ہے میکوں معکوسی شاعری (palindromic/mirror poetry) آپنؕی اور چھِکیندی۔ اینجھی شاعری جیندے وچ لفظ یا حرف یا سطراں اُپٹھیاں آپ کوں دُہراون اوکوں معکوسی شاعری آکھ سگدوں۔ ایکوں پڑھنؕ نال ہمیشہ زبان کوں راحت تے دل کوں مٹھاس محسوس تھئ ہے۔ مخمور اینجھے شعر وی ورتا کیں آپنؕی نظمیں کوں ہک نیچرل جمالیات بشکیندے۔ انہیں دی ہک کافی دا معکوسی شعر ڈیکھو

ساڈی چوگ دا وارث اللہ، اللہ چوگ دا وارث

اللہ چوگ دا وارث، ساڈی چوگ دا وارث اللہ