سرائیکی دا افسانہ

سرائیکی وچ ای معلوم سطح تے پہلا چھپیا ہویا افسانہ بے شک ساکوں 1967ء وچ تحسین سبائے والوی دا ملدے۔لیکن ایکوں سرائیکی دا پہلا افسانہ آکھن میڈے نزدیک ہک غیر محتاط رویہ ہو سی۔ کیوں جو ایں گالھ توں کوئی وی انکارنیءں کر سگدا کہ تحسین توں وی پہلے کتنے لوکاں نے افسانے دا مُنڈھ بدھیا اوہناں کوں کتھائیں چھپواون دا موقع نہ مل سکیا تے جے کجھ چھپیاں وی سہی تاں ایجھی لا پرواہی نال کہ ایہناں دا ریکارڈ ای دستیاب کائی نیءں۔ تے ایں طرحاں اُو لکھتاں، لکھن والیاں دے نال ای مٹی سُوا تھی گئیاں۔ بھاویں 1976ء سرائیکی افسانیاں دا پہلا مجموعہ ’’اُچی دھرتی جھِکا اسمان‘‘ مسرت کلانچوی دا ہے لیکن ایہہ بھلا کیویں آکھیا ونج سگدے کہ ایں توں پہلے کہیں تریمت نے سرائیکی افسانہ لکھیا ای نہ ہو سی۔

جئیں ویلے کو اُوں زمانے توں ذرا پہلے ساکوں بشریٰ رحمن، شیما سیال، بتول رحمانی، نجمہ کوکب تے اقبال بانو دے ناں وی نظر آندن۔ ویہویں صدی دے ستر دے ایں ڈہاکے وچ جیہڑیاں تریمتیں سرائیکی افسانے دی بنیاد کوں مضبوط کرن دا سبب بنڑیاں اُوہناں وچ اُتے گھدے ہوئے ناواں توں علاوہ رعنا فاروقی، ناظمہ، طالب، غزالہ احمدانی، سلمٰی ناز، پروین عزیز، سعید افضل، صبیحہ قریشی، شاہدہ رحمن، شاہدہ عطا مقدس، بشریٰ قریشی، رخسانہ علی، میمونہ طاہرہ تے رفیعہ ضیاء عباسی وی شامل ہین۔ لیکن اِیہناں سب تریمت لکھاریاں دے افسانے ساکوں گھر دی چار دیواری دے اندر دا حال ڈیندے ریہن جنہاں وچ آپسی رشتیاں دے درمیان interaction دے مسائل، رسماں ریتاں دے رولے تے بئے زنانے گویڑ شامل ہِن۔ ایہہ افسانہ ساکوں ہک وسیبی گھر دا شیشہ تاں ضرور ڈکھیندا ہا، پر ایہہ کتھائیں وی کہیں وڈے گھیر وچ عالمی سطح تے کہیں بئے انسان نال جُڑدا ہویا نظر نہیں آندا۔ میڈے نزدیک ایہہ ایڈا کوئی غیر فطری وی کائی نہیں۔ ایکوں معاشرتی پریشر کُکر دے ڈسچارج والوّ توں چا تے گئے ویٹ (weight) دے بعد دی کیفیت نال تشبیہ ڈیونی چاہیدی ہے کہ جیندے وچوں نکلن والی اسٹیم وچ کُنی دے مسالیاں دا سواد تے چرار وی شامل تھی ویندے۔ ایہندی وجہ شاید اُو گھٹن وی ہائی کہ جینے سرائیکی تریمیت کوں تعلیم دے باوجود ہُن تئیں اُوں شعور توں محروم رکھیا ہویا ہا کہ جیندے نال انسان آپڑیں آپ کوں ہِک خاص علاقے دے چھوٹے جیہے گھر دی بجائے پوری کائنات دے ڈُکھ سُکھ نال گنڈھیا ہویا محسوس کریندے۔