سرائیکی جنتری
برِصغیر پاک و ہند کوں اے اعزاز حاصل ہے کہ ایں خطے دا دیسی کیلنڈر یا جنتری دنیا دے چند قدیم ترین کیلنڈراں وچوں ہک ہے۔ ایں قدیمی کیلنڈر دا آغاز 100 قبل مسیح وچ تھیا۔ اس کیلنڈر دا اصل ناں بکرمی کیلنڈر یا بکرماجیت جنتری ہے، جبکہ سرائیکی کیلنڈر یا جنتری، دیسی کیلنڈر وغیرہ دے دے نانواں وی ڄاݨا ویندا ہے۔
بکرمی کیلنڈر دا آغاز 100 قبل مسیح وچ اُس وقت دے ہندوستان دے ہک بادشاہ "راجہ بکرما جیت" دے دور وچ تھیا۔ *راجہ بکرم دے ناں نال اے بکرمی یا بکرماجیتی سال مشہور تھیا۔ ایں شمسی تقویم وچ سال "ویساکھ" دے مہینے توں شروع تھیندا ہے۔ ترئے سو پینسٹھ (365 ) ݙینہاں دے ایں کلینڈر دے نو مہینے تریہہ (30) ݙینہہ دے ہوندن تے ہک مہینا وساکھ اکتیس (31) ݙینہہ دا ہوندا ہے اور ݙو مہینے جیٹھ تے ہاڑ ٻتریہہ (32) ݙیݙینہادے ہوندن ۔ سرائیکی یا دیسی مہینے اے ہن:
- 1. وساکھ ਵੈਸਾਖ
(وسط اپریل – وسط مئی)
- 2. ڄیٹھ ਜੇਠ
(وسط مئی – وسط جون)
- 3. ہاڑھ ਹਾੜ
(وسط جون – وسط جولائی)
- 4. ساوݨ ਸਾਵਣ
(وسط جولائی – وسط اگست)
- 5. بدروں ਭਾਦੋਂ
(وسط اگست – وسط ستمبر)
- 6. اسوں ਅੱਸੂ
(وسط ستمبر – وسط اکتوبر)
- 7. کاتک ਕੱਤਕ
(وسط اکتوبر – وسط نومبر)
- 8. منگھر ਮੱਘਰ
(وسط نومبر – وسط دسمبر)
- 9. پوہ ਪੋਹ
(وسط دسمبر – وسط جنوری)
- 10. مانگھ ਮਾ
(وسط جنوری – وسط فروری)
- 11. پھڳݨ ਫੱਗਣ
(وسط فروری – وسط مارچ)
- 12. چیتر ਚੇਤ
(وسط مارچ – وسط اپریل)
بکرمی کلینڈر (سرائیکی دیسی جنتری) وچ ہک ݙینہہ دے اٹھ پہر ہوندے ہن، ہک پہر جدید گھڑی دے مطابق ترئے گھنٹیاں دا ہوندا ہے.
- ان پہراں دے ناں اے ہن:
- دھمی ویلا:صبح 6 وڄے توں 9 وڄے تک دا وقت
- ݙوپہر ویلا: صبح دے 9 وڄے توں ݙوپہر 12 وڄے تک دا وقت
- پیشی ویلا:ݙوپہر دے 12 توں 3 وڄے تک دا وقت
- دیگر ویلا: سہ پہر 3 وڄے توں شام 6 وڄے تک دا وقت
- نماشاںویلا: رات دے اوّلین لمحات، شام 6 وڄے توں گھن کے رات 9 وڄے تک دا وقت
- کَفتاں ویلا: رات 9وڄے توں رات 12وڄے تک دا وقت
- ادھ رات ویلا:رات 12 وڄے توں سحر دے 3 وڄے تک دا وقت
- اسور ویلا:صبح دے 3 وڄے توں صبح 6 وڄے تک دا وقت.