سرائیکی تحریک دی لنڈی کہانی

سرائیکی نینگر ایں تنقیدی جایزے کوں ضرور پڑھن..

لکھت: پروفیسر مشتاق گاڈی

سرائیکی تحریک دی لُنڈی کہاݨی

سرائیکی تحریک کوں چھڑا شاعریں تائیں محدود کرݨ درست نئیں۔ ایندے نال ساکوں سرائیکی تحریک دی درست تے تنقیدی سُنڄاݨ نئیں تھیندی۔ ٻس چھڑی واہ واہ دی گُنجائش ول بچدی ہے۔ میݙے خیال موجب سرائیکی تحریک دے ترائے نویکلے دور بݨدن۔ پیلھا دور سَن سَٹھ دے ݙہاکے کنیں سَن ستر دے ݙہاکے دا چھیکڑ بݨدے (جݙاں بھٹو صاحب کوں پھاسی تھئی)۔ ایں دور وچ ݙوھیں سرائیکی ٻولی دی انج سُنڄاݨ تے بہاولپور صوبے دی بحالی دی تحریک ون یونٹ دے پچھوکڑ تے پچھاویں ہیٹھ چلدن۔ ایں دور وچ بھٹو صاحب دا دور سرائیکی تحریک کیتے سوبھ ہوندے۔ ملتان وچ 1974 وچ تھیوݨ آلی سرائیکی ادبی کانفرنس مثالی حیثیت رکھدی ہے۔ ایں دور وچ سرائیکی زبان دی انج سُنڄاݨ کیتے سرائیکی لکھاریں ( نہ جو چھڑے شاعریں ) لینگوئیج پلاننگ کیتی، سکرپٹ ٹھہایا تے رسالے کتاباں چھپیاں۔ ایں دور دے ریکارڈ کیتے کرسٹوفر شیکل دے لکھے کئی پیپرز ہتھیکے ہن۔ آکھیا ونڄ سڳدے جو سَن سٹھ وچ سرائیکی سُنڄاݨ دی تحریک کیتے بھوئیں بݨی، ہل چلایا ڳیا تے بھٹو صاحب دے جمہوری دور وچ اینکوں بیجے دا چھٹا لڳیا۔ سرائیکی تحریک دا ݙوجھا دور سَن اسی دے ݙیاکے کنیں گھن ݙو ہزار دے ݙہاکے دے چھیکڑ دا دور بݨدے۔ اے دور ٻولی ۔۔ لینگوئیج کنیں ودھ ثقافتی ۔۔۔ کلچرل سیاست دا دور ہے۔ ٻولی دا کم تاں جاری ریہا پر سرائیکی لوک سانجھ اونکوں ودھا کنیں ڳالھ مہاڑ، میلےٹھیلیں تے مشاعریں تائیں پُڄا ݙتا ۔ مہرے آلا دا میلہ اوں دور دا بچیا کھچیا، بھنا ترٹا ماڈل ہے۔ اے دور ضیا الحق دی بے رحم آمریت کنیں شروع تھیندے تے نواز شریف ۔۔ آئی جے آئی ہیٹھوں ساہ گھندے۔ ایندے وچ جے کوئی آس اُمید دے جُھٹکے آندن تان او بے نظیر بھٹو دی نکی جہیں مُدت دیاں جمہوری حکومتاں ہئین۔

اسلامیہ یونیورسٹی بہاولپور تے زکریا یونیورسٹی وچ سرائیکی ڈیپارٹمنٹ دی منظوری بے نظیر بھٹو دی پیلھی حکومت وچ تھیندی ہے۔ ایں دور وچ سندھ تاں اپنڑی تݙ کہیں حد تائیں رکھی پر سرائیکی وسیب دی حالت پتلی ریہہ ڳئی۔ ایں دور وچ سرائیکی تحریک ہولیں ہولیں ڈھلی تھیندی ڳئی۔ اکبر ملکاݨی سئیں تے اساں جہیں کئی لوک ایں دور دی پیداوار ہئیں۔ ہک ویلھا مشرف دا او وی آیا جݙاں بھانبڑ بھوں اندھاریاں راتیں ریہہ ڳئین۔ سرائیکی تحریک دا تریجھا دور بے نظیر بھٹو دے قتل تے پیپلز پارٹی (یوسف رضا گیلانی) دی حکومت کنیں شروع تھیندے۔ ایں دور وچ سرائیکی تحریک ثقافتی ۔ کلچرل رنگ کنیں سیاسی ۔ پولیٹیکل روپ گھنݨ پئے ڳئی۔ ایندا وݙا اظہار انج صوبے دے مطالبے دی صورت وچ تھیا۔ صوبے دا مسئلہ پارلیمانی تے آئینی فورم تائیں پُجیا ۔ انج سرائیکی صوبہ دی ہک پارلیمانی تے آئینی ہسٹری تے ریکارڈ بݨ ڳیا۔ ایندے وچ پیپلز پارٹی تے یوسف رضا گیلانی دا کردار اُتم ریہے ڳئے۔ ایں سبھ دے باوجود سرائیکیں دے گوݙیں وچ ساہ نئیں لڳدا۔ پیپلز پارٹی دی حکومت دے مُکݨ بعد نواز شریف دا دور تے پی ٹی آئی دی کامیابی ݙسیندی ہے جو سرائیکیں وچ سیاسی کلچر اڄاں وی ٻہوں ڈھلا ہے۔ او اپݨے قومیتی مفاد دی سُنڄاݨ تے ایں کنیں ودھ اپݨے اوں قومیتی سیاسی مفاد دی رکھوالی جوڳے اڄاں وی نئیں نظردے۔