سئیں سرور کربلائی دی مذہبی شاعری

سرائیکی دھرتی دے مہاندرے شاعر سئیں سرور کربلائی دا ݙوجھا شعری مجموعہ ’’نغمے نوک سنان دے‘‘ ݙیکھ تے دِل وچ خوشی تے ملال دا رَلیا ملیا اثر پیدا تھئے، خوشی ایں گاٖلھ دی جو اساݙے شاعر کائنات دی ابتداء توں گھن تے اَحٖ تک مظلوم دے نال ہن اَتے ظلم دے خلاف اُنہاندا قلمی جہاد جاری ہے ، ملال ایں گاٖلھ دا نواسہ رسول امام عالی مقام دی عظیم قربانی دے باوجود ظالمیں دے ظلم دی اَنت نی تھئی اَحٖ وی اساکوں سارا وسیب کربلا دیاں بھانداں تے شانداں ݙیندا نظردے۔

ذکرِ مصطفیٰؐ تے آلِؑ مطصفیٰؐ کائنات دی سب توں وݙی سعادت اے ، اُتھاں ݙاڈھا اوکھا کم وی ہے ۔ ہک ہک لوظ اَتے زیر زبر دا خیال رکھݨا پوندے ، کتھائیں ہک گاٖلھ دے ݙو معنے نہ نکلن اَتے شان وچ گھٹکی نہ تھیوے پر خوشی دی گاٖلھ اے ہے جو سئیں سرور کربلائی ٻہوں وݙے شاعر ہووݨ دے نال ݙاڈھے سیاݨے دانا اَتے علم و فضل والے انسان ہن اُنہاں کوں اُنہاں باریکیں دا علم وی ہا اَتے اِدراک وی ، اُنہاں ہک ہک لوظ کوں ہیرے موتی سمجھتے عقیدتیں دی ’’مالا‘‘ بݨا چھوڑی اے۔

واقعہ کربلا دا سرائیکی وسیب نال گہرا تعلق ہے اے گاٖلھ دعوے نال آکھی ونڄ سڳدی ہے جو حضرت امام عالی مقام دی قربانی کوں خراج عقیدت پیش کرݨ کیتے جتنی شاعری سرائیکی زبان وچ کیتی ڳئی ، دنیا دی ٻئی کہیں زبان وچ نی کیتی ڳئی ۔ ہک روائیت مطابق سانحہ کربلا 10محرم 61ھ بمطابق پہلی اکتوبر 680ء دے بعد حضرت امام حسین علیہ السلام دے پُتر حضرت امام زین العابدین ؓ تے مستورات کوں دمشق گھن ڳئے تاں حضرت امام حسینؑ دی بھیݨ ام کلثومؓ تے امام زین العابدینؓ دی مستورات مرثیے آکھیے۔ ہک ٻئی روایت مطابق امام زین العابدینؓ دی ہک زوجہ محترمہ جنہاں دا تعلق سندھ تے سرائیکی وسیب نال ہئی ، اپݨی مادری زبان سرائیکی وچ مرثیے آکھیے ۔ سرائیکی مرثیے دی اوہا روائیت سرائیکی وسیب وچ اَحٖ تئیں زندہ چلی اَمدی ہے ۔ مرثیے کوں سرائیکی دی اصناف سخن وچوں ہک معتبر صنف دی حیثیت حاصل ہے تے ایں صنف وچ لکھاں سخنور طبع اَزمائی کر چکن ، تے ہزاراں ہا کریندے پن تے سینکڑاں نی بلکہ ہزاراں کتاباں واقعہ کربلا دی یاد وچ لکھیاں ونڄ چکن ، مرثیہ جیں سوز و گداز تے محبت نال سرائیکی زبان وچ پڑھیا تے سُݨیا ویندے کہیں ٻئی زبان وچ ایندی مثال مِلݨ ٻہوں مشکل ہے۔

کربلا تے سرائیکی وسیب دے حالات و واقعات وچ کافی مماثلت ہمیشہ توں موجود رہی ہے ۔ جیں طرح اساݙے عظیم پیشوا حضرت امام حسینؑ سر ݙتا پر کُوڑے سامھے سِر جِھکا نہ کیتا ، اوہا رسم شبیری سرائیکی وسیب وچ دُہرائی ویندی رہی ہے ۔ 2جون 1818ء کوں اسلامی سلطنت دے دارالحکومت قلعہ ملتان تے ہک ٻئی کربلا تھئی ۔ سکھ فوج ابڑغت حملے کرتے قلعہ ملتان دا محاصرہ کر گھدا تے ملتان دی مسلمان فوجاں دے ذرائع رسد بند کرتے پاݨی دی سپلائی لائن وی کپ ݙتی۔ سکھا فوج والئی ملتان نواب مظفر خان کوں پیغام بھیڄا جو ہتھیار سٹ ݙیوو۔والئی ملتان واپسی جواب وچ آکھیا جو مسلمان کݙاہیں ہتھیار نی سٹیندا ، وَل سکھا فوج نے حملے کیتے ، نواب مظفر خان دے ہک پُتر کوں قتل کیتا تے ملتان دیاں چاٻیاں طلب کیتیاں ،والئی ملتان آکھیا ملتان دی چاٻیاں میݙے پیٹ وچ ہِن ، میں آخری ساہ تئیں لڑساں تے اپݨے ہتھ نال مسلم حکومت دی چاٻیاں غیر مسلمان دے حوالے نہ کریساں۔ ایندے بعد سکھاں فوج والئی ملتان دی دھی تے ہک ٻئے پُتر کوں ڈھیر کر ݙتا تے پیغام بھیڄا جو ہُݨ تیݙی کمر تُرٹ ڳئی ہے ہتھیار سٹ ݙے اپݨی تے اپݨی باقی اولاد دی جان دی امان پا گھن ، والئی ملتان جواب ݙتا جو میݙی ہک جان تاں کیا لکھاں جاناں تے لکھاں پُتر ہوون تاں وی میں ہک ہک کرتے ملتان دی مقدس مٹی دے ناں ’’ویل‘‘ ݙیواں ۔ نواب مظفر خان شہید والئی ملتان ٻالاں ٻچیاں سمیت نوں (9)جوان پُتراں تے ہک لغت جگر دھی دی قربانی ݙے تے رسم شبیری اَدا کر ݙتی تے حق دا پرچم بلند کر ݙتا ۔ قبضے دے بعد سکھا فوج کائنات دے متمول تے قدیم ترین شہر ملتان وچ داخل تھی ڳئی اَتے گھراں وچوں لُٹ مار کرݨ دے نال نال مستورات دی ’’عزتاں‘‘ کوں ہتھ پاتا تاں ملتان عصمت مآب عورتاں کھوہیں وچ ٹپ مار ݙتے ۔ اپݨیاں جاناں ݙے ݙتیاں تے عزتاں بچا گھدیاں ۔ ملتان دے ہر محلے ڳلی دے کھوہ تے کھویاں لاشاں نال بھریج ڳیاں اَتے اُنہاں کوں اجتماعی قبراں قرار ݙے ݙتا ڳیا ۔ ایہ ہے سرائیکی وسیب دی بہادری ، حریت تے غیرت دی تاریخ … عرض کرݨ دا مقصد ایہ ہے جو واقعہ کربلا تے سرائیکی وسیب وچ کافی مماثلت پاتی ویندی ہے ۔ جینویں کربلا مظلوم اے ایویں سرائیکی وسیب وی مظلوم ہے ۔ اساݙے شاعراں کوں ایں ’’مماثلت‘‘ دی طرف توجہ ݙیوݨ دی ضرورت ہے ۔ ایں گاٖلھ دا ذکر سئیں سرور کربلائی کریندے رہ ویندے ہِن۔

سئیں سرور کربلائی دی شاعری بارے اسیݙے بزرگ تے وݙے بھرا سئیں غلام حُر خان کنداݨی ٻہوں وݙا مقالہ لکھ تے گاٖلھ مُکا چھوڑی ہے ۔ اُنہاں دے بھر پور مقالے دے بعد میں جہے کم علم بندے دی گاٖلھ دی گنجائش نی بݨدی۔

میں تہاݙا وقت ویلہا نی ونڄاوݨ چہندا ایویں جو اڳوں تساں تے اساں کنداݨی سئیں دا مقالہ اَتے کربلائی سئیں دی شاعری پڑھݨی ہے ۔ چھیکڑ وچ میں تھورائیت ہاں سئیں ڈاکٹر محمد افضل خان ڈھانڈلہ، سئیں غلام حُر خان کداݨی اَتے سئیں سرور کربلائی دے صاحبزادگان دا جو اُنہاں کربلائی سئیں وی ’’سجھ دا سینہ‘‘ دے بعد ݙوجھی کتاب ’’نغمے نوک سنانِ‘‘دی طباعت دا اعزاز جھوک کوں بخشے۔

حوالہ

·        معروف سرائیکی دانشور سئیں ظہور دھریجہ دی کتاب سرائیکی قلم قبلیہ وچوں چوݨ