رابعہ بصری

قرونِ اولیٰ دی مہان٘دری صوفی شخصیّت رابعہ بصری ٩٥ھ تُوں ٩٩ھ دے وِچالے عراق دے شہر بصرہ وِچ ڄَمّی ہئی۔ اِنّھاں دی ابتدائی حیاتی دی زیادہ تر تفصیلاں شیخ فرید الدین عطار نے ݙسائیاں ہِن۔ اسلامی ادب وِچ رابعہ بصری نال ڄڑی اَݨ ڳِݨت روحانی کرامتاں دے واقعے مِلدے ہِن، جِنّھاں وِچُوں کُجھ مَن گھڑت وی ہِن۔ رابعہ بصری نے آپ کوئی لِکّھت آلا کَم نئیں چھوڑیا، جاں جو اِنّھاں تُوں متعلق زیادہ تر شیخ فرید الدین عطار دی طرفُوں ݙسائے ڳئے ملُومات اَتے حوالہ جات کُوں مستند مَنّیا وین٘دا ہِے، جیڑھے اُنّھاں دے بعد دے ویلے دے ولی اللہ اَتے صوفی شاعر ہَن۔

رابعہ بصری دی عکاسی کرین٘دی ہئی فارسی لغت دی تصویر

حیاتی دا احوال

رابعہ بصری اپݨے پِیؤ ماں دی چوتھی دِھی ہِن، اِیں کِیتے اِنّھاں دا ناں رابعہ یعنی "چوتھی" رکّھیا ڳیا۔ اُوہ ہِک انتہائی غریب جاں جو وݙائی آلے ٹَٻَّر وِچ ڄَمّی ہَن۔ رابعہ بصری دے پِیؤ ماں دی غربت دا اندازہ اِیں ڳالھ تُوں لایا ون٘ڄ سڳین٘دا ہِے جو جیڑھی رات رابعہ بصری ڄَمی ہئی، اِنّھاں دی پِیؤ ماں دے کول ݙِیوا ٻالݨ کِیتے تیل ہئی اَتے ناں اِنّھاں کُوں ولھیٹݨ کِیتے کوئی کپڑا۔ اِنّھاں دی اَمّاں نے اِنّھاں دے اَبّا سئیں کُوں ارداس کِیتی جو ڳوانڈھیاں توں ذری جِتّی تیل ای گِھن آؤ جاں جو ݙِیوا ٻالا ون٘ڄ سڳے۔ اِنّھاں دے اَبّا سئیں نے ساری حیاتی اپݨے خالقِ حقیقی تُوں انج کہِیں دے اڳّوں ہَتھ ناں پھیلایا ہئی، تہُوں اُوہ ڳوانڈھیاں دے ٻوہے تئیں تاں ڳئے ڄاں جو خالی ہَتھ وَل آئے۔

رات کُوں رابعہ بصری دے پِیؤ کُوں خواب وِچ حضور پاک صلی اللہ علیہ وآلہِ وسلم دی زیارت تھئی اَتے اُنّھاں نے رابعہ دے پِیؤ کُوں خُشخبری ݙِتّی جو "تُہاݙی نویں ڄَمان٘درُو دِھی، خُدا دی برگزیدہ بندی بݨسی اَتے مسلماناں کُوں صحیح رَستے تے گِھن تے آسی، تُساں امیرِ بصرہ کول ون٘ڄو اَتے اُوکُوں اَساݙا پیغام ݙیؤ جو تُساں (امیرِ بصرہ) ہر رات کُوں سو (١٠٠) واری اَتے جُمعرات کُوں چار سو (٤٠٠) واری دُرود دا نذرانہ بھڄین٘دے ہِیوے، جاں جو پچھلی جُمعرات کُوں تُساں درود شریف ناں پڑھیا ہئی، تہُوں اِین٘دے کفارے دے طور تے چار سو (٤٠٠) دینار اِیں پیغام پُچاوݨ آلے کُوں ݙے چھوڑو۔

رابعہ بصری دے اَبّا سئیں اُٹّھے اَتے امیرِ بصرہ دے کول اپڑے اَتے اِیں وِچالے اُنّھاں دی اَکّھیں وِچُوں خُوشی دے ہن٘ڄو جاری ہَن۔ جِہڑیلے امیرِ بصرہ کُوں رابعہ بصری دے پِیؤ دے ذریعے حضورِ پاک [[حضرت محمدِ مصطفیٰ صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم]] دا پیغام مِلیا تاں اِیہ ڄاݨ تے ٻہوں خوش تِھیا جو اُوہ نبی آخر الزماں [[حضرت محمدِ مصطفیٰ صلی اللہ علیہ و آلہٖ و سلم]] دی نظراں وِچ ہِے۔ اِیں نے شکرانے دے طور تے فوراً ہِک ہزار دینار غرباء وِچ ونڈائے اَتے چار سو دینار رابعہ بصری دے پِیؤ کُوں ادا کِیتے اَتے اُنّھاں کوں ارداس کِیتی جو جِہڑیلے وی کہِیں شے دی لوڑ ہووے جِھڄکے بغیر تشریف گِھن اوائے۔

گوشہ نشینی

رابعہ بصری نے گوشہ نشینی اَتے ترکِ دُنیا دے شون٘ق دے پیشِ نظر اَزادی مِلّݨ دے بعد تَھل دا رُخ کِیتا۔ اُوہ ݙین٘ہ رات معبودِ حقیقی دی یاد وِچ محو تِھی ڳئی۔ خواجہ حسن بصری، رابعہ بصری دے مرشد ہَن۔ غربت، نفی ذات اَتے عشقِ اِلٰہی دے اُنّھاں دے سنڳتی ہَن۔

بھان٘ویں جو رابعہ بصری کُوں شادی کِیتے ٻہوں پیغام آئے، جِنّھاں وِچُوں ہِک پیغام امیرِ بصرہ دا وی ہئی جاں جو آپ نے سبھے پیغامات کوں رد کر ݙِتّا، کیوں جو آپ دے کول سوائے اپݨے پروردگار دے ٻئی کہِیں شے کِیتے ویلا ہئی اَتے ناں اِی آس۔ رابعہ بصری کُوں کثرتِ ݙُکھ اَتے حزن تے ملال نے دُنیا اَتے اِین٘دی دِلفریبیاں تُوں بیگانہ کر ݙِتّا ہئی۔ رابعہ بصری دے مسلک دا ایرا "عشقِ اِلٰہی" اُتے ہِے۔

اشعار

عـرفت الهـوى مذ عرفت هـواک

واغـلـقـت قلـبـي عـمـن سـواك

وكــنت أناجيـــك يـــا من تــری

خـفـايـا الـقـلـوب ولسـنـا نـراك

احبـــك حـبـيــن حـب الهـــــوی

وحــبــــا لأنـــك أهـــل لـــذاك

فــأما الــذي هــو حب الهــــوی

فشـغلـي بـذكـرك عـمـن سـواك

مـــا الـــذي أنــت أهــل لــــه

فكـشـفـك للـحـجـب حـتـى أراك

فـلا الحـمد فـي ذا ولا ذاك لـــي

ولـكـن لك الـحـمـد فـي ذا وذاك

أحبــك حـبـيـن.. حــب الهـــوى

وحــبــــا لأنــــك أهـــل لـــذاك

وأشتـاق شوقيـن.. شوق النـوی

وشـوق لقرب الخطــى من حمـاك

فأمـا الــذي هــو شــوق النــوى

فمسـري الدمــوع لطــول نـواك

أمــا اشتيـــاق لقـــرب الحمـــى

فنــار حيـــاة خبت فــي ضيــاك

ولست على الشجو أشكو الهوى

رضيت بما شئت لـي فـي هداكـا

ہِک ٻیا قصیدہ:

يا سروري ومنيتي وعمـادي

وأنـيـسـي وعـدتـي ومــرادي.

أنت روح الفؤاد أنت رجائـي

أنت لي مؤنس وشوقك زادي.

أنت لولاك يا حياتي وأنســي

مـا تـشـتت في فـسـيـح البـلاد.

كم بدت منةٌ، وكم لك عنــدي

مـن عـطـاء ونـعـمـة وأيـادي.

حبـك الآن بغيتـي ونعـيـمــي

وجـلاء لعيـن قلبــي الصـادي.

إن تكـن راضيـاً عنـي فإننــي

يا منـى القلب قد بـدا إسعـادي.

ٻئے کُجھ اشعار:

؎فليتك تحلو والحيـاة مريرة

وليتك ترضى والانـــام غضاب

وليت الذي بيني وبينك عامر

وبيني وبين العـالمين خراب

اذا صح الود فيك فالكل هين

وكل الذي فــوق التراب تراب

وفات

رابعہ بصری نے تقریباً اٹھاسی ورھیاں دی عُمر پاتی۔ آپ نے اَخِیرلے ساہ تئیں عشقِ اِلٰہی دی لذّت اَتے سرشادی کُوں اپݨا شعار بݨائی رکھیا۔ اے تئیں جو اپݨی اَخِیرلے ساہ تئیں معبودِ حقیقی دی پِرِیت دا دم بھرین٘دی رہی۔ اَخِیرلے ویلے وِچ آپ نے اپݨے ولی اَتے صوفی سنڳتیاں کُوں ݙسایا جو "میݙا محبوب تے معبود ہمیشاں توں میݙے نال ہِے۔"

ٻاہرلے جوڑ

• رابعہ بصری
• رابعہ بصری۔ شاعری کا انگریزی خلاصہ
• رابعہ بصری- حالات زندگی
• رابعہ بصری۔ اسماعیلیوں کی نظر میں
• نصف قلندر
• رابعہ عدویہ کون تھی؟