جمعہ خان آسی

جمہ خان آسی سرائیکی زبان دا شاعر ہے

تھل دے اجوکے ادب وچ لیہ آپنی نویکلی سنجان رکھیندے ۔ خاص طور تیں سرائیکی دے شعری ادب دو دید بھنوائی ونجے تاں روایت نال گانڈھا جوڑن والے شاعریں توں گھن کے نویں توں نویں رنگ وچ رچی شاعری اِتھاں تخلیق تھیندی ݙسدی ہے ۔ ہر دور وانگوں اجوکے دوروچ وی اینجھے شاعر پاتے ویندن جیڑھے ویلھے دے نبض شناس سݙیندن تے ویلھے دے تقاضیں کوں سامنے رکھ کے شعر آکھن دی شعوری کوشش وچ لگے رہندن۔ اِنھیں شاعریں وچوں عوامی رنگ کوں شعری انگ ݙیون والے فقیر منش شاعر جمعہ خان آسیؔ کوں عوام دی سطح تیں ݙھیر پسند کیتا ویندے جیندی شاعری وچ روایت دے گنڈھیے گانڈھے دے نال نال وسبے دی ݙکھدی رگ تیں ہتھ رکھن دا اہر کیتا گئے ۔

جمعہ خان آسیؔ دے شعری مجموعے’’اکھ دا ساون‘‘ دی ابتدا روایتی رنگ نال رنگی ہوئی نظر آندی ہے ۔ روایت دے ایں رنگ وچ دینی ادب کوں سرائیکی روایت نال گنڈھی ہوئی صنفِ ݙوہڑہ دی شکل وچ پیش کیتا گئے :

ساکوں سِک ہئی یثرب ݙیکھن دی

بہوں دور توں بھوندے آئے ہیں

ہن اکھیاں تر اتے ݙسکیاں بھر

منہ میلا دھوندے آئے ہیں

نئیں چودی پنڈ ، پنڈ عیباں دی

چا بابنڑے پوندے آئے ہیں

در ݙیکھ کے عاصیؔ بخشش دا

تیݙے در تیں روندے آئے ہیں

معاشرے دے ݙکھ درد پیش کرن نال کوئی وی شاعر رل وسدیں دی گالھ کوں ٹورن دا موجب بندے۔ آسیؔ دی شاعری وچ وی ایہو جھئیں ݙھیر حوالے پاتے ویندن ۔ جیویں جو ہک دوہڑے وچ ’’دنیا مطلب دی او یار‘‘ والی گالھ کوں سامنے گھن آون دی کوشش کیتی گئی ہے:

ہک درد ہووے تاں روواں میں

میݙے دل وچ درد ہزارہن

نئیں مہلت ݙیندے سوچن دی

کیا سوچاں سوچ وچار ہن

جے جرأت کروں سچ بولن دی

سچ تھوڑا ݙھیر سچارہن

اے دور ہےعاصیؔ لالچ دا

اِتھ مطلب دے سب یار ہن

شاعر ݙکھ درد تے غم ستم دے سلسلے کوں شعری رنگ دے وچ پیش کرن دے نال نال غم دے ماریں کوں دلاسہ ݙیون تے فرض توں نئیں چُکدا ۔ تے ݙسیندے جو روون پٹن کہیں وی مسئلے دا حل نئیں ہوندا:

جتنا سوچ ستم نئیں مکدے

روون نال اے غم نئیں مکدے

تھک پیا ہوسیں بہہ تھی جانی

جیندیاں تئیں اے کم نئیں مکدے

یا وت آکھیے:

کوئی وہ ہارے کوئی وی جیتے

پھٹ مظلوم دے کہیں نئیں سیتے

عید دا ݙینہ ہے نہ بھڑ ݙسکیاں

سارا سال ہے روون کیتے

غریبی دا دیہہ ساݙے وسیب تیں وزبر ݙسدے جیندا مقابلہ کرن کیتے گھر دا ہک ہک فرد آپنے آپنے طور تیں روزی دے حیلے تلاش کریندے ۔ ݙھیر سارے گھرانے ایہو جھئیں وی پاتے ویندن جنھاں کوں بُکھ ایں طرحاں ویڑھ ویندی ہے جو نکڑے بال وی پڑھن لکھن دے پاسے توجہ ݙیون دی بجائے کھٹن کماون کیتے مجبور تھی ویندن۔ ایں المیے کوں جمعہ خان آسیؔ آپنے انداز نال پیش کریندوں ہوئیں آکھیے:

ہر کہیں کوں وطن عز یز ہو ندے

اے وچ پر دیس دے رُل گئے

کیو ں شہر با زا ر تے گلیا ں و چ

لتڑیج اے نا زک پھل گئے

کہیں سو چے چھو ٹی عمر دے وچ

کیو ں پا لش کر ن تے تُل گئے

در اصل ہے مسئلہ بکھ دا عا صیؔ

بال کو ں کھیݙ ن بھل گئے

جمعہ خان آسیؔ دی شاعری وچ حیاتی دی سچائی تے انسانی جذبیں دا اظہار کُٹ کُٹ کے بھریا ہویا ۔ کتھائیں امیر تے غریب دا فرق ݙسیندیں ہوئیں غریب دی رَت نال اُسرن والیں ماڑیاں دا تذکرہ ہے تاں کتھائیں رَت چٹی تھی ونجن پاروں سارے رِشتے ناتے کُوڑے ہوون دا ذکرا چھیڑ کے بانہہ دی ہواڑ کݙھی گئی ہے ۔ تائیں جو اج دے مسلمانیں دی آپت دی اِٹ کِٹ کوں وی موضوع بناون دی شعوری کوشش کریندیں ہوئیں آکھیا گئے:

اے جے کر مسلمان رب کولوں ݙردا

اے اللہ دے گھر وچ کݙاہیں نہ لڑدا

او غیراں کوں ݙیکھو ہکا مٹھ تھی ویندن

اے ہک بئے دے پچھوں نمازاں نئیں پڑھدا

رب دے گھر دی گالھ ٹُری ہے تاں ہک بئے دے پچھوں نمازاں نہ پڑھن توں تاں گالھ ݙھیر اگونہی تھیون پئے گئے ہے تے اج تاں ہک مسلمان کو ݙوجھے مسلمان دے پچھایوں تو ݙر لگن پئے گئے کیوں جو کہیں تیں وی اعتبار کیتا ونجے تاں کیویں ہن اساݙے اپنے اندروں جو دہشت گردی دا طوفان اٹھن پئے گئے ۔ اَنت اساں آپنی رادھی دی بار آپ چیندے پئے ہیں ۔ جمعہ خان آسیؔ دے بہ قول:

جے اے رب دے گھر دی حفاظت کریندا

اوں مسجد کوں ݙھا کے نہ مندر بنیندا

اے کل جیڑھا ہر کیتے امن دا گھر ہا

اوں گھر اِچ مسلمان ݙر کے نئیں ویندا

جمعہ خان آسیؔ دے کلام دے وچ دھرتی نال محبت ، سرائیکی زبان نال پیار ، ملاں دی تفرقہ بازی توں نفرت ، ظالم دے ظلم توں زاری تے بے انصافی دی ملامت توں علاوہ اتفاقی حادیثاں تے قدرتی آفتاں دی تصویر چھکن دی کوشش وی کیتی گئی ہے جیویں جو 8اکتوبر2005 دے بھوئیں انب دے حوالے نال لکھیا گئے:

او کل جیڑھا کشمیر جنت نما ہا

اوں جنت دا دنیا تے نقشہ بدل گئے

اے معصوم بالاںدے کُرلاٹ سن کے

ماواں دیاں اکھیاں چوں چشمے اُبل گئے

لیہ دے ادبی قبیلے دے کئی مہاندریاں دا تذکرہ جمعہ خان آسیؔدی شاعری دا حصہ بنیے جیویں جو نادر سرائیکی سنگت دا ایرا رکھن والے جگ مشہور شاعر نادرقیصرانی نال آپنی عقیدت دا اظہار کریندیں ہوئیں لکھا گئے:

ادب دے درس وچ نادر دی مورت خوب صورت ہئی

کݙاہیں دل تے نہ رکھدا ہا توڑے جتنی کدورت ہئی

میݙا ربا! تیݙی مرضی اساں کجھ آکھ نئیں سگدے

اساں گالھیں کوں نادر دی اجاں بہو ݙینہہ ضرورت ہئی

جمعہ خان آسیؔ کوں جتھاں کجھ رل وسدے لکھاریں بارے لکھن دا خیال آئے اُتھاں اوں ہر ہک شاعر بارے وی آپنے خیال دا اظہار کیتے ۔ اصل اچ اے اظہار ایویں لگدے جیویں اوں آپنے بارے ای کیتا ہووے:

جیڑھا خون پسینہ کٹھا کرکے لفظ کوں پانی ݙیندے

افسوس ہے ساری محفل وچ کھل بٹ دی نذر تھی ویندے

کیا جرأت کراں کجھ بولن دی اے ظالم نئیں سمجھیندے

جو شاعر شودا رات ݙینہاں بہہ اکھ اِچ قلم بُڑیندے

ہک فن کار دے فن دا کمال اے ہے جو اوسنجیدگی نال گالھ کوں ٹورن دے نال نال ضروت پوون تیں کھِل بٹ کوں وی آپنے فن دا حصہ بنا گھنے ۔ جمعہ خان آسیؔ دے کلام وچ وی اے صفت پاتی ویندی ہے ۔ بٹ کڑاک دے انداز وچ پیش کیتا گیا کلام ݙیکھو:

سنیا ہے جو شادی تے ماماں نئیں آیا

ݙیوایا نئیں آیا تے گاماں نئیں آیا

ایں مہنگائی جیباں صفا کر گھدیاں ہن

تہوں تاں او چاچا غلاماں نئیں آیا

’’اکھ دا ساون‘‘ دی شاعری وچ اوئیں تاں نظم ، ݙوہڑے تے قطعے دیاں صنفاں ݙھیر سنجاپوں ہن بھل ایندے نال نال غزل دی ونکی وی کئی رنگیں کو نشابر کریندی ہے ۔ غزل دے کجھ چونڑیں شعر ایں طرحاں پیش کیتے ونج سگدن:

کے تئیں سجھ کوں قید کریسو

رات وی اپنے وس نئیں رہ گئی

٭٭٭

ݙیہاڑے چار اے کیویں گزرسن

نسی سوچا روانہ تھی گیا ہے

٭٭٭

غزل میݙی متاں کہیں دے سنن دے لایق تھی پووے

میں موتی چن کے لفظاں دے ودا موتی بنیدا ہاں

٭٭٭

قدم ہن اُبالھے تے پیراں تے چھالے

ہاسے پیرو راہنے سفر کیتی رہے ہئیں

٭٭٭

چھیکڑ تیں کتاب دے عنوان دی مناسبت نال غزل دا ہک شعر پڑھن والیں کیتے پیش ہے:

او کنِ گئیں ساون سے آون دے وعدے

ساکوں اکھ دا ساون وسیندیں گزر گئی

ٻاہرلے جوڑ

ہینڈ آؤٹ نیوز