اسم مفعول
تعریف :اسم مفعول اُو اسم مشتق ئِ جہڑ ا جو اے ڄݨاوے جو فعل آلا کم پورا تھی ڳئے۔ یا ایں وی آکھیا ون٘ڄ سڳدے جو اسم مفعول او اسم مشتق ئِ جہڑا جو اُونہہ شخص یا چیز کوں ظاہر کرے جیں اُتے کہیں فاعل دے فعل دا اثر واقع تھیا ہووے اسم مفعول اکھیندے مثال دے طور تے پڑھیاہویا لکھیا ہویا۔ پڑھیندڑ، لکھیندڑ، پڑھیٔل، لکھیٔل، پاکواں، سوڑواں، لتھا، گھڑتو، سُن٘ڄاپو وغیرہ وغیرہ ۔
مفعول تے اسم مفعول وچ فرق
لکھواسم مفعول تے مفعول ء ِچ فرق:
اسم مفعول تے مفعول دے فرق کیتے درج ذیل ٹیبل ݙیکھو
مفعول
اسم مفعول
۱۔مفعول اُو جامد اسم ہوندے جو کہیں شخص یا شئے دا ناں ہوندے
۱۔فعل دی مناسبت نال مفعول کوں جہڑا ناں ݙتا ویندے او اسم
تے جئیں اُتے کئی کم واقع تھیا ہووے ۔
مفعول ای اکھیندے۔
۲۔مفعول کہیں مصدر یا کہیں اسم کن باقاعدہ طور تے بݨیا ہویا
۲۔اسم مفعول کہیں نہ کہیں مصدر یا اسم کن باقاعدہ طور تے بݨایا
نھیں ہوندا۔ بلکہ او ہک ایجھاں اسم جامد ہوندے جئیں اُتے کہیں
ویندے جیویں رشید ہک پڑھیل شخص ہے ۔ اینہہ جملے ئِ چ
فاعل دے فعل دااثر تھیا ہووے۔ جیویں جو رشید خط لکھیے۔ اینہہ
پڑھیل اسم مفعول ہے یعنی ’’فعل پڑھݨ‘‘ دی نسبت نال رشید
جملے ئِ چ رشید فاعل ہے جئیں لکھݨ دا کم کیتے تے وت ایندے صلے
کوں ’’پڑھیٔل شخص ‘‘ دا ناں ݙے ݙتا ڳئے ۔
ء ِ چ خط لکھیا ڳئے لہٰذا اتھاں خط مفعول ئِ۔
۳۔اسم مفعول کن اے واضح تھیندے جو اُوندے اُتے کئی نہ کئی
۳۔مفعول دے چھڑے ناں کن اے واضح نھیں تھیندا جو
کم ضرور واقع تھئے۔ جیویں جو اُتے ݙتے گئے جملے ء ِچ لوظ
اوندے اُتے کیا کم واقع تھئے۔ جیویں جو اُتے ݙتے ڳئے
پڑھیٔل کن واضح تھیندے جو کہیں شخص تے پڑھݨ دا کم واقع
جملے ئِ چ چھڑے لوظ’’خط ‘‘ کن اے ظاہرنھیں تھیندا جو اُوندے
تھئے۔
اُتے کیا کم واقع تھئے۔
۴۔اسم مفعول کئی جامد اسم نھیں ہوندا تے اُوندے نال ہمیشاں
۴۔مفعول ہک جامد اسم ہوندے جئیں نال کئی مفعولی علامت
کئی نہ کئی مفعولی علامت جڑی ہوئی ہوندی ء ِ، جیویں جو لوظ’’
جُڑی ہوئی نھیں ہوندی جیویں جو اُتے ݙتے ڳئے جملے ء ِچ خط
پڑھیل‘‘ نال مفعولی علامت جُڑی ہوئی ئِ۔
دے لوظ نال کئی مفعولی علامت جڑی ہوئی کائنی ۔
۵۔اسم مفعول ہمیشاں جملے ء ِچ مفعول بݨ کے ای آندے، یعنی
۵۔مفعول او اسم جامد ہوندے جہڑا جو جملے ء ِچ کݙاہیں تاں
اُوندے اُتے کئی نہ کئی کم واقع تھیندے۔اسم مفعول جملے ئِ چ
مفعول بݨ ویندے تے کݙاہیں او فاعل دا کم ݙیندے۔ اے
کݙاہیں فاعل دی جاء نھیں گھندا جیویں جو لوظ پڑھیٔل کوں جملے
ݙو جملے ݙیکھو (۱)رشید اسلم کوں ماریے (۲)اسلم رشیدکوں ماریے ،
ئِ چ جیویں وی استعمال کروں او آپݨی مفعولی شناخت تبدیل نھیں
پہلے جملے ء ِچ تاں اسلم مفعول ئِ پر ݙوجھے جملے ئِ چ فاعل بݨ ڳئے
کریندا۔
اسم مفعول دیاں قسماں
لکھواسم مفعول دیاں قسماں : (۱) اسم مفعول قیاسی (۲) اسم مفعول سماعی ۔
۱۔اسم مفعول قیاسی: جہڑے اسمائے مفعول کہیں قاعدے قانون دے مطابق بݨائے ویندن اسمائے مفعول قیاسی سݙیندن، جیویں جو لکھیا ہویا، پڑھیٔل، پاکواں، وٹک، ݙالک، بݨتّو، وغیرہ وغیرہ ۔
۲۔اسم مفعول سماعی: او اسمائے مفعول جہڑے جو کہیں قاعدے قانون دے مطابق بݨائے نہ ڳئے ہوون بلکہ اہل زبان کن جیویں سُݨیے ہوون اونویں ای استعمال کیتے ویندے ہوون اسمائے مفعول سماعی اکھیندن۔ نک کپیا، ٻانہہ بھناں، لُنڈپچھیا ، سر پھِرٖیا وغیرہ ۔
کوں دا درست ورتاوا
لکھومفعولی علامت ’’کوں‘‘ دا درست استعمال:
1۔ جے کر کہیں جملے ئِ چ استعمال تھیوݨ آلے فعل دا صرف ہک مفعول ہووے تے اُو ذی عقل (انسان) ہووے تاں وت مفعول دے اڳوں مفعولی علامت ’’کُوں‘‘ ضرور آسی۔ تے جے کر او مفعول ذی عقل نہ ہوسی (جانور ہوسی) یا بے جان ہوسی تاں وت اُوندے اڳوں اے علامت نہ آسی ۔ مثال دے طور تے اے جملے ݙیکھو۔(۱) میں اسلم کوں ݙٹھے (۲) میں اصغر کوں ڄاݨداں (۳) اُونہہ احمد کوں مارئیے (۴)میں پاکستان دا نقشہ ݙٹھے (۵)توں ریاضی ڄاݨدیں (۶)اُونہہ نانگ مارئیے۔ جملہ نمبر ۱،۲،۳،وچ اسمائے مفعول اسلم ، اصغر تے احمد چونکہ ذی عقل (انسان )ہن اینہہ ڳالھوں انھیں دے اڳوں مفعولی علامت ’’کُوں‘‘ دا استعمال تھئے۔ پر آخیرلے ترائے جملیں دے اسمائے مفعول نقشہ ، ریاضی تے نانگ چونکہ غیر ذی عقل تے بے جان ہن اینہہ ڳالھوں انھیں دے اڳوں مفعولی علامت ’’کُوں‘‘ استعمال نھیں تھئی۔
2۔ جے کر مفعول دے طور تے کہیں آدمی یا انسان دا لوظ آسی تاں وَت اُوندے اڳوں مفعولی علامت ’’کُوں‘‘ نہ آسی تے جے کر آدمی یا انسان دی بجائے کہیں آدمی یا انسان دا ناں گھنسوں یا اُوندے کیتے کئی محض اشارہ یا اضافت استعمال کریسوں تاں وَت مفعولی علامت ’’کُوں‘‘ ضرور آسی۔ مثال دے طور تے اے جملے ݙیکھو۔ (۱) میں آدمی ݙٹھے۔(۲) میں اسلم کوں ݙٹھے (۳) میں تیݙے بھرا کوں ݙٹھے ۔
3۔ جے کر کہیں محاورے ء ِچ مفعول مصدر دے نال آوے تاں وَت اُوندے اڳوں مفعولی علامت ’’کُوں‘‘ دا استعمال سراسر غلط تصور تھیسی۔ مثال دے طور تے اے جملہ جو اسلم میݙی تباہی تے کمر ٻدھ گھدی ء ِ دی بجائے اسلم میݙی تباہی تے کمرکوں ٻدھ گھدے آکھݨ سراسر غلط ء ِ۔
4۔ بے جان شئیں یا قلبی کیفیات دے نال وی ایھوّ عمل دُہرایا ویسی یعنی انھیں دے اڳوں مفعولی علامت ’’کُوں‘‘ نہ ڳنڈھی ویسی مثال دے طور تے اے جملے ݙیکھو۔ (۱) میں پاݨی پیتے(۲) تئیں خط لکھیے(۳) یار فکر نہ کر (۴)ہر ویلھے رب دا شکر ادا کر ۔ اُتے ݙتے ڳئے جملیں ء ِچ اسمائے مفعول پاݨی، خط ، فکر تے شکر دے اڳوں ’’کُوں‘‘ دااستعمال سراسر غلط ہوسی۔
5۔ جݙاں کہیں ڳالھ ء ِچ عمومیت( عام ہووݨ) دا رنگ ہوسی تاں وت مفعول دے اڳوں مفعولی علامت کُوں دا استعمال نہ تھیسی۔ پر جݙاں کہیں ڳالھ ء ِچ خصوصیت دا اظہار تھیسی یا کہیں کم دو توجہ ݙوانوݨ مقصود ہوسی تاں وت ’’کُوں‘‘ دا استعمال ضرور تھیسی۔ مثال دے طور تے اے جملے ݙیکھو (۱) میݙی امداد کوں پہنچو(۲) دولت چھوڑ خدا دا تھی (۳) اے ڳنڈھڑی چا تاں ݙیکھاں (۴) یاالٰہی ! آپݨی شان کُوں ݙیکھ میݙے گناہیں کوں نہ ݙیکھ۔
6۔ جے کر افعال دے نال نال انھیں دے فعلی مادئیں دا مفعول وی استعمال تھیسی جیکوں عربی زبان ئِ چ ’’مفعول مطلق ‘‘ آکھیا ویندے تاں وت انھیں دے اڳوں مفعولی علامت دا استعمال نہ تھیسی۔ مثال دے طور تے اے جملے ݙیکھو۔ (۱) توں کیجھیں چال پیا چلدیں۔ (۲) آدمیں آلی ٹور ٹُر(۳) اُچے ٻول نہ ٻول۔
7۔ بعض متعدی یا متعدی المتعدی افعال دے نال جے کر ݙو مفعول استعمال کیتے ڳئے ہوون تاں وت جنھیں وچوں ہک مفعول کُئی ذی عقل ہووے تے ݙوجھا غیرذی عقل ہووے (جانور یا بے جان شئے ) تاں وت ذی عقل مفعول دے اڳوں مفعولی علامت ’’کُوں‘‘ ڳنڈھی ویسی تے غیر ذی عقل مفعول دے اڳوں اے علامت نہ آسی۔ مثال دے طورتے اے جملے ݙیکھو (۱) میں فقیر کوں روپیہ ݙتے (۲) اُونہہ اڄ سارے لوکیں کوں مٹھائی کھوائی ئِ۔
8۔ بعض افعال جہڑے جو بݨانوݨ، مقرر کرݨ، سݙݨ یا ناں رکھݨ دے معنیاں ء ِچ استعمال کیتے ڳئے ہوون یا ݙوجھے لوظیں
ئِ چ انھیں کن سمجھݨ ، ڄاݨݨ ، یا خیال کرݨ دا مطلب واضح تھیوے تاں وت انھیں افعال نال ݙو مفعول ورتیے ویندن جنھیں وچوں ہک مفعول دے اڳوں مفعولی علامت ’’کُوں‘‘ ڳنڈھی ویندی ء ِ جݙاں جو ݙوجھے مفعول دے اڳوں اے علامت نھیں ڳنڈھی ویندی مثال دے طورتے اے جملے ݙیکھو۔ (۱) اُوں کوں تُساں کیا سمجھدے ء ُ(۲) اساں احمد کوں آپݨاں ممبر چُݨ گِھدے (۳) میں تاں اُوکوں آدمی سمجھدا ہم پر او کجھ ٻیا نکھتے (۴) استاد صاحب اسلم کوں کلاس دا مانیٹر بݨا ݙتے ۔
9۔ بعض افعال دے طور مجہول ء ِچ ݙو مفعول ہوندن انھیں وچوں پہلا مفعول فاعل دا قائم مقام ہوندے پر اُوندی حالت اُوہاای رہندی ئِ۔ یعنی اُوندے اڳوں مفعولی علامت ’’کُوں‘‘ ڳنڈھی ویندی ء ِ جݙاں جو ݙوجھے مفعول دے اڳوں اے علامت نھیں ڳنڈھی ویندی۔ مثال دے طور تے اے جملے ݙیکھو (۱) فقیر کوں روٹی کھوا ݙیوو (۲) ملازم کوں تنخواہ ݙے ݙتی ون٘ڄے۔
10۔ بعض اوقات کہیں وی مفعول دے اڳوں مفعولی علامت کُوں دی بجائے ’’نال‘‘ یا ’’اُتے‘‘ وی بطور مفعولی علامات ورتی ویندی ئِ۔ مثال دے طور تے (۱) میں آپݨے پتر خالد نال ٻہوں محبت کرینداں۔ (۲) غریب تے رحم کرو۔
11۔ بعض اوقات مفعولی علامت ’’کُوں‘‘ واسطے یا کیتے دے معنیاں ء ِچ وی استعمال تھیندی ء ِ ۔ مثال دے طورتے (۱) او ہر ویلھے مارݨ کُوں تیار ٻیٹھا ہوندے۔ (۲) میں کعبے شریف دی زیارت کُوں سِکدا وداں۔
12۔ جئیں ویلھے کئی مصدر یا اُوندے مشتقات ضرورت، مجبوری یا تاکید کیتے استعمال تھیندن تاں اُتھاں اُویں، توں، تُساں ، اساں وغیرہ فاعلی ضمیراں دے اڳوں مفعولی علامت ’’کُوں‘‘ ڳنڈھ کرائیں مفعول دا کم گھدا ویندے مثال دے طورتے اے جملے ݙیکھو ۔(۱) اُوکوں کجھ وی نھیں ݙسدا (۲) میکوں لاہورضرور ون٘ڄݨاں پوسی (۳) تیکوں کہیں دا درد نھیں تھیندا (۴) تہاکوں ہر ویلھے آپݨی فکر لڳی رہندی ئِ (۵ ) اساکوں انعام ملیے (۶) انھیں کوں ضرور ڄلݨاں پوسی۔ اُتے ݙتے ڳئے جملیں ء ِچ ضمیراں اُوکوں میکوں، تیکوں تہاکوں، اساکوں تے انھیں کوں بظاہرتاں مفعولی حالت ء ِچ ہن پر حقیقت ئِ چ انھیں دا استعمال کہیں قاعدے قانون دا متھاج کائینی۔
13۔ بعض اوقات کہیں جملے ء ِچ مفعولی علامت دا تصور تاں ضرور پاتا ویندے پر اُو علامت محذوف رہندی ئِ ۔ مثال دے طورتے (۱) او دھمی ٹُر ڳئے (۲) توں روٹی کھاوݨ ڳیا ہانویں (۳) میں گھر ول آیاں۔
اسم مفعول بݨاوݨ
لکھواسم مفعول بݨانوݨ دے قاعدے :
1۔ مصادر معروف کن فعل ماضی مطلق دا صیغہ واحد غائب گھن کرائیں اُوندا اخیر الا ’’الف‘‘ حذف کر ݙتا ون٘ڄے ۔ جیکر باقی بچݨ آلے لوظ دے اخیرء ِچ ’’ی‘‘ رہ ون٘ڄے تاں وَت اُوندے اڳوں ’’ل‘‘ دا ودھارا کر کے ’’ی‘‘ دے اُتے ’’ہمزہ ‘‘ پا ݙتا ون٘ڄے تاں اُو اسم مفعول بݨ ویندے تے جے کر ’’ی‘‘ نہ بچے تاں وت اُونہہ لوظ دے اخیری حرف تے زبر گھت کرائیں تے اُوندے اڳوں صرف ’’ل‘‘ دا ودھا را کر ݙیوݨ نال اسم مفعول بݨ ویندے جیویں جو
مصدر
اسم مفعول
مصدر
اسم مفعول
مصدر
اسم مفعول
مصدر
اسم مفعول
آپھرݨ
آپھرئیل
آݙھݨ
آڈھئیل
لکھݨ
لکھئیل
پڑھݨ
پڑھئیل
کھاوݨ
کھادَل
پاوݨ
پاتَل
دھووݨ
دھوتَل
ݙیکھݨ
ݙٹَھل
2۔ جے کر مصدر مجہول ہووے تاں وت اُونہہ مصدر دی مصدری علامت ’’جݨ‘‘ یا ’’وݨ‘‘ کوں حذف کرݨ دے بعد باقی بچل لوظ دے اڳوں’’ندڑ‘‘ یعنی (یائے معروف (’’ی+نون غنہ +د+ڑ) دا ودھارا کر ݙیوݨ نال اسم مفعول بݨ ویندے جیویں جو
مصدر مجہول
اسم مفعول
مصدر مجہول
اسم مفعول
مصدر مجہول
اسم مفعول
لکھیجݨ
لکھیندڑ
لکھیوݨ
لکھیندڑ
پڑھیڄݨ
پڑھیندڑ
پڑھیوݨ
پڑھیندڑ
سمیڄݨ
سمیندڑ
اُٹھیڄݨ
اُٹھیندڑ
اُٹھیوݨ
اُٹھیندڑ
سمیوݨ
سمیندڑ
پُریجݨ
پُریندڑ
3۔ مصادر متعدی یا متعدی المتعدی دے مصدری مادے دے اڳوں واحد مذکر کیتے ’’واں‘‘ جمع مذکر کیتے ’’ویں‘‘ (یعنی و+یائے مجہول ’’ے‘‘ +نون غنہ )واحد مئونث کیتے وی یعنی(و+ یائے معروف) تے جمع مونث کیتے "ویاں"یعنی (و+یائے خفی الصوت+الف+نون غنہ )دا ودھارا کر ݙیوݨ نال اسم مفعول بݨ ویندے بعض اوقات ݙتے ہوئے مصدر دے مصدری مادے دے اڳوں حروف علّت (ا‘و‘ی ) وچوں کہیں ہک حرف علّت دا ودھارا وی کیتا ویندے۔ جیویں جو
مصدر
اسم مفعول
جمع مذکر
واحدمونث
جمع مونث
کھڑانوݨ
کھڑاواں
کھڑاویں
کھڑاوی
کھڑاویاں
بھُکاوݨ
بھُکاواں
بھکاویں
بھکاوی
بھکاویاں
بھُنݨ
بھونواں
بھونویں
بھونوی
بھونویاں
منگݨ
مانگواں
مانگویں
مانگوی
مانگویاں
تولݨ
تولواں
تولویں
تولوی
تولویاں
ݙکھاوݨ
ݙکھانواں
ݙکھانویں
ݙکھانوی
ݙکھانویاں
4۔ کہیں وی مصدر دے فعل ماضی مطلق دے صیغہ واحد غائب دے اڳوں ’’ہویا‘‘ دا ودھارا کر کے اسم مفعول بݨایا ون٘ڄ سڳدے ۔جیویں جو :
مصدر
اسم مفعول
مصدر
اسم مفعول
مصدر
اسم مفعول
مصدر
اسم مفعول
لکھݨ
لکھیا ہویا
بھُنݨ
بھُنا ہویا
مرݨ
مویاہویا
تولݨ
تُلیا ہویا
سݙݨ
سݙیا ہویا
پڑھݨ
پڑھیا ہویا
آڈھݨ
آڈھیا ہویا
پیوݨ
پیتا ہویا
5۔ مصادر مجہول دی مصدری علامت ’’جݨ‘‘یا’’وݨ‘‘ کوں حذف کرݨ دے بعد جو کجھ باقی بچے اُوندے اڳوں ’’ندا‘‘ دا ودھارا کر ݙیوݨ نال اسم مفعول بݨ ویندے اینکوں مصادر مجہول کن بنݨ آلا حالیہ تمام وی آکھیا ویندے۔جیویں جو
ٻدھیجݨ
ٻدھیندا
سݙیجݨ
سݙیندا
وٹیجݨ
وٹیندا
کھویجݨ
کھویندا
مریوݨ
مریندا
کہیوݨ
کُہیندا
پرنیوݨ
پرنیندا
اُٹھیوݨ
اُٹھیندا
6۔ متعدی یا متعدی المتعدی مصادر دے مصدری مادے دے اڳوں’’ ندا‘‘ دا ودھارا کر ݙیوݨ نال اسم مفعول وجود ء ِچ آ ویندے۔ اینکوں مصادر متعدی یا متعدی المتعدی کن بنݨ آلا حالیہ نا تمام وی آکھیا ویندے۔
ٻرڑانوݨ
ٻرڑاندا
کُرلانوݨ
کُرلاندا
مسکاوݨ
مسکاندا
اُگھلانوݨ
اگھلاندا
ݙسکاوݨ
ݙسکاندا
پچھتانوݨ
پچھتاندا
مرجھانوݨ
مرجھاندا
مُکلانوݨ
مُکلاندا
7۔ مصادر دے مصدری مادے اڳوں’’وکڑ‘‘ دا لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال جیویں جو
بھنݨ
بھنوکڑ
وسݨ
وسوکڑ
پھٹݨ
پھٹوکڑ
پھٹیجݨ
پھٹوکڑ
مستݨ
مستوکڑ
مستیجݨ
مستوکڑ
لَݙݨ
لݙوکڑ
لڈیجݨ
لݙوکڑ
8۔ مصادر دے مصدری مادے دے اڳوں ’’ت‘‘ دا لاحقہ ڳنڈھݨ نال
مصدر
اسم مفعول
مصدر
اسم مفعول
مصدر
اسم مفعول
مصدر
اسم مفعول
جُڑݨ
جُڑت
چَلݨ
چَلت
لِکھݨ
لکھت
پڑھَݨ
پڑھت
گھڑݨ
گھڑت
مَنݨ
منت
وُنݨ
وُݨت
لبھݨ
لبھت
9۔ بعض مصادر دے مصدری مادے دے بعد ’’تو‘‘یا’’اوتو‘‘ دا لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال
بݨݨ ، بݨتوّ ، بݨݨ ، بݨاوتو، گھڑݨ ، گھڑتو ، وُݨݨ، وُݨتو
10۔ بعض مصادر دے مصدری مادے دے بعد’’ک‘‘ دا لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال
ودھݨ
ودھک
چمکݨ
چمک
ݙلݨ
ݙلک
ہٹکݨ
ہٹک
ٻسکݨ
ٻسک
لَسکݨ
لسک
وَٹݨ
وَٹک
مہکݨ
مہک
11۔ بعض مصادر دے مصدری مادے دے بعد’’تی‘‘ دا لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال
جیتݨ
جیتی
نیتݨ
نیتی
پیوݨ
پیتی
دھووݨ
دھوتی
پورݨ
پوتی
سیوݨ
سیتی
دھانوݨ
دھانتی
منݨ
منوتی
12۔ بعض مصادر دے مصدری مادے دے اڳوں’’ارا‘‘ دا لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال
نترݨ
نتارا
ونڈݨ
ونڈارا
ٻلاوݨ
ٻلارا
کنبݨ
کنبارا
ورتݨ
ورتارا
وِسرݨ
وِسارا
اُݙرݨ
اُڈارا
لسکݨ
لسکارا
13۔ بعض مصادر دے مصدری مادے دے اڳوں ’’وڑا‘‘ دا لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال
مروڑݨ
مروڑا
وچھڑݨ
وچھوڑا
گھرڑݨ
گھروڑا
گلٖݨ
ڳلوڑا
سانبݨ
سنبوڑا
مندھݨ
مندھوڑا
تروڑݨ
تروڑا
لبھݨ
لبھوڑا
14۔ بعض مصادر دی مصدری علامت’’ݨ‘‘ کوں حذف کرݨ دے بعد باقی اسم مفعول بچ ویندے۔
ارداسݨ
ارداس
ہٻلاسݨ
ہٻلاس
ہراسݨ
ہراس
لباسݨ
لباس
وسواسݨ
وسواس
ہٻڑاسݨ
ہٻڑاس
بکݨ
بکواس
15۔ بعض مصادر دے پہلے حرفِ تہجی دے بعد جے کر ’’تھا‘‘ دا ودھا را کر ݙویڄے تاں وت اسم مفعول حاصل تھیندے۔
لَہݨ
لتھا
پھاسݨ
پھتھا
کھُسݨ
کھتھا
چھَپݨ
چھتھا
پھَسݨ
پھتھا
پھِسݨ
پھِتھا
لتڑیجݨ
لِتھا
بھنیجݨ
بُتھا
16۔ بعض مصادر دے پہلے حرفِ تہجی دے بعد جے کر ’’دھا‘‘ ڳنڈھ ݙویجے تاں وت اسم مفعول حاصل تھیندے۔
لبھݨ
لدھا
ٻدھݨ
ٻدھا
ݙوہݨ
ݙدھا
رُجھݨ
رُدھا
گھنݨ
گِھدھا
رِنھݨ
رِدھا
17۔ بعض مصادر دے پہلے حرفِ تہجی دے اڳوں ’’ٹھا‘‘ ڳنڈھ ݙیوݨ نال اسم مفعول حاصل تھیندے۔
تَرٹݨ
ترٹھا
وسݨ
وُٹھا
مُسݨ
مُٹھا
کُسݨ
کُٹھا
رُسݨ
رُٹھا
ݙسݨ
ݙٹھا
کُہݨ
کُٹھا
ڈَھہݨ
ݙٹھا
18۔ بعض مصادر دے پہلے ݙو حروف دے بعد’’الف‘‘ ڳنڈھ ݙیوݨ نال اسم مفعول حاصل تھیندے۔
پَکݨ
پَکّا
سُکݨ
سُکّا
پھَکݨ
پھَکّا
تھُکݨ
تھَکّا
چُکݨ
چُکّا
مُکݨ
مُکّا
دِھکݨ
دِھکاّ
ݙکݨ
ݙکاّ
19۔ بعض مصادر دے مصدری مادے دے اڳوں ’’اک‘‘ دے ودھارے نال
چھپݨ
چھپاک
چھُٹݨ
چھُٹاک
نسݨ
نساک
پھُٹݨ
پھٹاک
پھِٹݨ
پھِٹاک
ݙلݨ
ݙلاک
چھڑݨ
چھِڑاک
اُدھلݨ
اُدھلاک
20۔ مصادرکن بنݨ آلے حالیہ نا تمام وی اسمائے مفعول دے طور تے ورتیے ویندن
بھوݨ
بھوندا
پووݨ
پوندا
کُہݨ
کہندا
وَہݨ
وہندا
مرݨ
مردا
اُٹھݨ
اُٹھدا
وِٹیجݨ
وِٹیندا
منیجݨ
منیندا
اپھریجݨ
اپھریندا
سݙوانوݨ
سݙویندا
چھڑکانوݨ
چھڑکیندا
اُکسانوݨ
اُکسیندا
21۔ متعدی مصادر دے مصدری مادے دے بعد’’ݨاں‘‘ دا لاحقہ ڳنڈھݨ نال
وکاوݨ
وکاݨاں
سماوݨ
سماݨاں
کملاوݨ
کماݨاں
اُݙݨ
اݙاݨاں
الاوݨ
اَلاݨاں
پترݨ
پتراݨاں
مُکلاوݨ
مکلاݨاں
وتاوݨ
وتاݨاں
22۔ مصادر کن بنݨ آلے کجھ بے قاعدہ اسمائے مفعول
بھَنݨ
بَھناں
بھُنݨ
بھُناں
پُڄݨ
پُناں
پَھٹݨ
پھٹورا
ڈَھکݨ
ڈھکوڑا
بھنیجݨ
بھنوکڑ
مُلارݨ
ملیدھڑ
سن٘ڄاݨݨ
سُن٘ڄاپو
مَنݨ
منوتی
ٻدھݨ
ٻدھیلو
ڄاپݨ
ڄاپو
چَٹݨ
چاٹا
رَکھݨ
رکھوت
کھُٹݨ
کھُٹل
گھڑݨ
گھڑتو
وسݨ
وسیب