اسم فاعل
تعریف:اسم فاعل او اسم مشتق ہے جہڑا جو اُونہہ ذات تے دلالت کریندے جیں کن کئی نہ کئی فعل صادر تھیا ہووے۔ اسم فاعل آپݨے معنیاں ئِ چ قائم بذات ہوندے تے اے عموماً کہیں نہ کہیں مصدر یا اسم کن باقاعدہ طور تے بݨایا ویندے ۔اینہہ کن علاوہ اسم فاعل کہیں کم دے نال نال پیشے دے اظہار کیتے وی ورتیا ویندے۔مثال دے طور تے لکھݨ آلا، پڑھݨ آلا، لکھنڈر، پڑھندر، لکھیندڑ، پڑھیندڑ، لکھاری، پڑھاکو، اُݙراک، اُدھلاک، ٻلیار ، کھݙکار، کھݙا ری، لٻاڑی، چھیڑو، پھرندڑ ، پھراکل، پھیرو، دھوٻی، لٹیرا، لُٹو، رووݨا، پِٹݨا ، ٹھڳ، تھپیرا، رہک وغیرہ وغیرہ۔
فاعل تے اسم فاعل دا فرق
لکھواسم فاعل تے فاعل دا فرق: درج ذیل ٹیبل ݙیکھو۔
فاعل
اسم فاعل
۱۔فاعل کہیں مصدر یا کہیں اسم کن باقاعدہ طور تے بݨیا ہویا نھیں ہوندا بلکہ او ایجھاں اسم جامد ہوندے جہڑا جو کہیں کم کرݨ آلے دا ناں ہوندے جیویں جو رشید لکھدا ٻیٹھے ہک ایجھاں جملہ ہے جیں ئِ چ لکھݨ دا کم رشید کریندا بیٹھے لہٰذا اینہہ جملے ئِ چ رشید فاعل ہے ۔
۱۔اسم فاعل کہیں نہ کہیں مصدر یا اسم کن باقاعدہ طور تے بݨیا ہویا ہوندے۔ جیویں جو اے جملہ ݙیکھو رشید ٻہوں چنڳاں لکھاری ہے ۔ اینہہ جملے ئِ چ رشید تاں فاعل ہے پر لکھاری لکھݨ مصدرکن باقاعدہ طور تے اسم فاعل ہے۔
۲۔فاعل نال کُئی فاعلی علامت جڑی ہوئی نھیں ہوندی جیویں جو رشید نال کئی فاعلی علامت جڑی ہوئی کائینی ۔
۲۔اسم فاعل نال کئی نہ کئی فاعلی علامت جڑی ہوئی ہوندی اے جیویں جوکھݙاری یا کھݙکار نال فاعلی علامتاں جڑیاں ہویاں ہن۔
۳۔فاعل دے ناں کن اے واضح نھیں تھیندا جو اُونہہ کیا کم کیتے یا کیا کم کریندے جیویں اُتے ݙتے ڳئے جملے ئِ چ رشید توڑے جو فاعل اے پر چھڑے لوظ رشید کن ظاہرنھیں تھیندا جو اُونہہ کئی کم کیتے یا کرینداٻیٹھے۔
۳۔اسم فاعل کن اے واضح طور تے ظاہر تھیندے جو اُونہہ کئی کم کیتے یا کریندا پئے جیویں جو اسم فاعل دی ݙتی ڳئی تعریف ئِ چ پیش کیتیں ڳئیں مثالیں کن واضح تھیندے جو کئی نہ کئی شخص ہے جہڑا کم کریندا پئے اُونہہ شخص دے ناں دی بجائے اُوندے کم دو اشارہ ہے جیویں جو لکھاری‘ کھݙکار وغیرہ۔
۴۔فاعل جملے ئِ چ کݙاہیں تاں فاعل بݨ ویندے تے
کڈاہیں مفعول۔ اے ݙو جملے ݙیکھو۔ (۱) اسلم خط پڑھدا
۴۔ اسم فاعل جملے ء ِ چ فاعل بݨ کے آندے یعنی اونہہ کن کہیں
نہ کہیں کم دااظہار تھیندے۔ او کݙاہیں وی جملے ء ِ چ مفعول
ٻیٹھے (۲) اسلم کوں کیں مارئیے‘ پہلے جملے ء ِ چ اسلم فاعل ہے
بݨ کے نھیں آندا جیویں جو کھݙاری یا کھݙ کارکوں جملے ء ِ چ
جݙاں جو ݙوجھے جملے ء ِ چ اسلم مفعول ہے۔
جیویں ای استعمال کروں او آپݨی فاعلی شناخت تبدیل نھیں کریندا
اسم فاعل دیاں قسماں
لکھواسم فاعل دیاں قسماں : (۱)اسمائے فاعل قیاسی (۲)اسمائے فاعل سماعی
اسمائے فاعل قیاسی :جہڑے اسمائے فاعل کہیں خاص قاعدے قانون دے مطابق بݨائے ڳئے ہوون انھیں کوں اسمائے فاعل قیاسی آکھیاویندے
اسمائے فاعل سماعی: جہڑے اسمائے فاعل کہیں قاعدے قانون دے مطابق نہ بݨائے ڳئے ہوون بلکہ اہل زبان کن جیویں سُݨیے ہوون اُونویں استعمال کیتے ویندے ہوون انھیں کوں اسمائے فاعل سماعی آکھیا ویندے۔
اسم فاعل بݨاوݨ
لکھومصادر کنوں اسم فاعل قیاسی بݨاوݨ
لکھومصادر کن اسمائے فاعل قیاسی بݨانوݨ دے قاعدے:
i۔ اکثر مصادر دے اڳوں توڑے جو او معروف ہوون یا مجہول ہوون’’آلا‘‘ دا لوظ بطور لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال اسمائے فاعل قیاسی بݨائے ون٘ڄ سڳدن مثال دے طور تے ۔
مصدر
اسم فاعل
مصدر
اسم فاعل
مصدر
اسم فاعل
مصدر
اسم فاعل
آکھݨ
آکھݨ آلا
آوݨ
آوݨ آلا
اُٹھیجݨ
اُٹھیجݨ آلا
مریجݨ
مریجݨ آلا
ݙیکھݨ
ݙیکھݨ آلا
مارݨ
مارݨ آلا
لکھݨ
لکھݨ آلا
لکھیجݨ
لکھیجݨ آلا
ii۔ بعض مصادر دے اڳوں ’’ہار‘‘ دا لوظ بطور لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال اسمائے فاعل قیاسی بݨائے ویندن جیویں جو پالݨ ، کن پالݨ ہار ، مرݨ، کن مرݨ ہار، منگݨ، کن منگݨ ہار، بخشݨ ،کن بخشݨ ہار ، پنݨ ،کن پنݨ ہار، بھُلݨ ،کن بھُلݨ ہار، پرکھݨ ، کن پرکھݨ ہار ، ون٘ڄݨ ، کن ون٘ڄݨ ہار ۔
iii۔ بعض مصادر دے اڳوں ’’جوڳا‘‘ دا لوظ بطور لاحقہ ڳنڈھ کرائیں اسمائے فاعل قیاسی بݨائے ویندن جیویں جو آوݨ کِن، آوݨ جوڳا، ون٘ڄݨ کِن، ون٘ڄݨ جوڳا، پڑھݨ کِن، پڑھݨ جوڳا، لکھݨ، کن لکھݨ جوڳا، پیوݨ کِن ، پیوݨ جوڳا، کھاوݨ ،کن کھاوݨ جوڳا، سوچݨ کِن، سوچݨ جوڳا، پرکھݨ کِن، پرکھݨ جوڳا۔
iv۔ کہیں وی مصدر دے مصدری مادے یا فعل امر دے اڳوں ’’ندڑ‘‘ (ن+د+ڑ) یا ’’یندڑ‘‘ (یائے مجہول یعنی ے +نون غنہ +د+ڑ)ڳنڈھ ݙیوݨ نال اسمائے فاعل قیاسی بݨ ویندن۔اے ڳالھ یاد رکھݨ آلی ئِ جو کہیں وی مصدر دے مصدری مادے یا فعل امر دے اخیرئِ چ یا وِچکار حروف علت (ا، و، ی) وچوں کُئی ہک حرف یا ہک کن زیادہ حروف آ ون٘ڄن تاں وت کئی چھوٹا یا وݙا لاحقہ ڳنڈھݨ کن پہلوں انھیں کوں حذف کر ݙتا ویندے۔ اے قانون اڳو ں آنوݨ آلے اسمائے فاعل قیاسی دے تمام قاعدئیں تے لاڳو تھیسی۔ ݙوجھی اے ڳالھ جو ’’ندڑ‘‘ لاحقہ لازم کیتے ’’یندڑ‘‘ متعدی کیتے ورتیا ویندے
مصدر
اسم فاعل نمبر ۱
اسم فاعل نمبر ۲
لکھݨ
لِکھندڑ
لِکھیندڑ
پڑھݨ
پڑھندڑ
پڑھیندڑ
آڈھݨ
آڈھندڑ
آڈھیندڑ
ٻدھݨ
ٻدھندڑ
ٻدھیندڑ
بھڄݨ
بھڄندڑ
بھڄیندڑ
رووݨ
روندڑ
رُویندڑ
v۔ بعض مصادرجنھیں دے مصدری مادے یا فعل امر دے اخیرئِ چ ’’الف‘‘ بچدے تاں وت اُوں کن اسم فاعل بݨاوݨ سانگے فعل امر دے اخیری الف کوں حذف کر کے باقی دے اڳوں ’’ئو‘‘ دا لاحقہ ڳنڈھ ݙویندے جݙاں جو ایجھاں فعل امر جیندے اخیرئِ چ الف نھیں بچدا تاں وت اُوندے اڳوں صرف ’’و‘‘ ڳنڈھ ݙیوݨ نال اسم فاعل قیاسی بݨ ویندے جیویں جو
کھاوݨ
کھؤ
پاوݨ
پَئو
چاوݨ
چَئو
ماوݨ
مئو
ون٘ڄݨ
وَن٘ڄو
پِنݨ
پِنوُ
وَدھݨ
ودھو
کھِلݨ
کھِلو
بھڄݨ
بھڄو
بھڄانوݨ
بھڄؤ
ونڈݨ
ونڈو
ونڈاوݨ
ونڈئو
vi۔ ہُݨ اِتھاں مختلف چھوٹے چھوٹے لاحقیں نال بنݨ آلے اسمائے فاعل قیاسی وِترے وِترے درج کیتے ویندن اے سارے اسمائے فاعل مصدریں دے مصدری مادیں دے اڳوں لاحقے ڳنڈھݨ نال بݨدن۔
الف :ی۔
تانگھݨ
تانگھی
وِنگارݨ
وِنگاری
لکھݨ
لکھاری
آلسݨ
آلسی
ارداسݨ
ارداسی
بھونکݨ
بھونکی
پَݙݨ
پَݙی
آدرݨ
آدری
ب: و ُ۔
مارݨ
مارُو
ݙیکھݨ
ݙیکھُو
ڳلݨ
ڳلُو
مندھݨ
مندھُو
وسݨ
وسُو
پورݨ
پورُو
سوچݨ
سوچُو
کُٹݨ
کُٹُو
ج: الف۔
ٹوٻݨ
ٹوٻا
سودھݨ
سودھا
اڳاڑݨ
اُڳاڑا
ہوڑݨ
ہوڑا
آڈھݨ
آڈھا
بھونکݨ
بھونکا
پیلن
پیلا
پُکارݨ
پکارا
د: ارا:
وݨجݨ
وݨجارا
ونڈݨ
ونڈارا
وِسارݨ
وِسارا
شُکارݨ
شُکارا
ہوکݨ
ہُکارا
بھونکݨ
بھُنکارا
اُݙارݨ
اُݙارا
چیکݨ
چکارا
ذ: ترے حرفی مصادر جنھیں دے مصدری مادے دے پہلے حرف تے زبر ہووے تاں اُوندے اڳوں الف ، زیر ہووے تاں اُوندے اڳوں"ی" تے جے کر پیش ہووے تاں اوندے اڳوں "و"دا ودھارا کر تے اوندے اخِیر ئِ چ وی الف ودھا ݙتا ویندے تاں وت او اسم فاعل بݨ ویندے جیویں جو:
بھَرݨ
بھارا
وَڄݨ
واڄا
چُݨݨ
چوݨا
رَڑن
راڑا
بھُلݨ
بھولا
بِھڑݨ
بھیڑا
کُٹݨ
کوٹا
چھِکن
چھیکا
رِڑھن
ریڑھا
چھِلݨ
چھیلا
ر،الف، وُ:
وَسَݨ
وَاسُو
جھَلݨ
جھالُو
ڳلݨ
ڳالُو
اَݙݨ
آݙوُ
مارن
مارُو
دھارن
دھارُو
پھاسݨ
پھاسُو
ٻلݨ
ٻالُو
ڑ،ک:
بھَنݨ
بھَنَک
پاڑݨ
پَڑک
چرݨ
چَرک
ݙالݨ
ڈَلک
سَݨݨ
سَٹک
پَݙݨ
پَݙک
پُݙݨ
پُݙک
ٻھُڄݨ
ٻجُھک
س: ل: یاد رہوے جو " ل "ڳنڈھن کِن پہلوں فعل امر دے اَخیری حرف دے تلے زیر ضرور لاوݨی پوندی ئِ۔
تݙاوݨ
تِݙل
تھُنݨ
تھُنّل
پݙݨ
پَݙل
ٹُوکݨ
ٹوکِل
ٹھنبھݨ
ٹھنبِھل
ٹھنگݨ
ٹھُنگِل
ٹپَݨ
ٹپِل
ٹھُسکݨ
ٹُسکِل
ش: وَڑا:
پِنݨ
پِنوڑا
وٹݨ
وٹوڑا
پِٹݨ
پِٹوڑا
پَٹݨ
پَٹوڑا
پھَٹݨ
پھٹوڑا
پِھٹݨ
پھِٹوڑا
ولݨ
ولوڑا
وِلݨ
وِلوڑا
ص: اں: مصدر دے اڳوں "اں"دا لاحقہ ڳنڈھݨ نال اسم فاعل قیاسی بݨدے۔
رووݨ
رووݨاں
پیوݨ
پیوݨاں
کھاوݨ
کھاوݨاں
پونجݨ
پونجݨاں
ٻدھݨ
ٻدھݨاں
مندھݨ
مندھݨاں
کھیݙݨ
کھیݙݨاں
ہنیگݨ
ہینگݨاں
ض: وکڑ:
نَسݨ
نسوکڑ
بھڄݨ
بھڄوکڑ
پھَٹن
پھَٹوکڑ
پھِٹݨ
پِھٹوکڑ
مستݨ
مستوکڑ
ہَسݨ
ہسوکڑ
وسݨ
وسوکڑ
ودھݨ
ودھوکڑ
ط: یرا:
تھَپݨ
تھپیرا
ڳنڈھݨ
ڳنڈھیرا
ودھݨ
ودھیرا
وَہݨ
وَہیرا
ون٘ڄݨ
ون٘ڄیرا
لُٹݨ
لُٹیرا
اٹیرݨ
اٹیرا
ہنڈھݨ
ہنڈھیرا
ظ: اکا:
لڑݨ
لڑاکا
بھِڑݨ
بھڑاکا
پھَٹݨ
پھٹاکا
چَٹݨ
چَٹاکا
پٹݨ
پَٹاکا
چُٹݨ
چُٹاکا
پھِٹݨ
پھِٹاکا
پِٹݨ
پِٹاکا
ع: یا ، ویا:
لڑݨ
لڑیا
جَڑݨ
جَڑیا
گانوݨ
گوّیا
پکانوݨ
پکوّیا
ݙاکݨ
ݙاکیا
چھانگݨ
چھانگیا
چَڑھݨ
چَڑھیا
ارداسݨ
ارداسےا
غ: کاّ:
ٻجُھݨ
ٻجھکاّ
کھاوݨ
کھوَکاّ
چونڈݨ
چُنڈکاّ
پھِیرݨ
پھِرکاّ
ف: اک:
چِڑݨ
چِڑاک
بھڄݨ
بھڄاک
پِٹݨ
پٹاک
چھُٹݨ
چھٹاک
اُݙرݨ
اُݙراک
ادھلݨ
ادھلاک
بھَنݨ
بھناک
پھِرݨ
پھراک
ک: یِل:
مصدر
اسم فاعل
مصدر
اسم فاعل
مصدر
اسم فاعل
مصدر
اسم فاعل
تھُکݨ
تھُکیل
تَپݨ
تَپیل
چُمݨ
چُمیل
ݙنگݨ
ݙنگیل
خُند کݨ
خُندکیل
خرچݨ
خرچیل
رُسݨ
رُسیل
شوُکݨ
شُکیل
گ: بعض مصادر معروف جنھیں دے پہلے حرف تے زبر ہووے تاںوَت انھیںکن بݨݨ آلے ݙو حرفی مصدری مادے دے پہلے حرف دے بعد"الف"تے ݙوجھے حرف دے بعد ای "الف"ودھانوݨ نال اسم فاعل بݨدے ۔ جیویں جو
کپݨ
کاپا
جھَپݨ
جھاپا
نپݨ
ناپا
وَٹݨ
واٹا
بھَڄݨ
بھاڄا
بھَرݨ
بھارا
پَݙݨ
پاݙا
ترݨ
تارا
ل: ایجھئیں ترے حرفی مصادر معروف جنھیں دے پہلے حرف تے پیش ہووے تاں وت انھیں کن بݨݨ آلے ݙو حرفی مصدری مادے دے پہلے دے اڳوں "و"تے ݙوجھے حرف دے اڳوں "الف"ودھانوݨ نال اسم فاعل بݨدے جیویں جو
کُٹݨ
کوٹا
چُٹن
چوٹا
پُݨݨ
پوݨا
کھُبھݨ
کھوبھا
گھُٹݨ
گھوٹا
کُسݨ
کوسا
بھُنݨ
بھونا
ڳپُھݨ
ڳوپھا
م: ایجھئیں ترے حرفی مصادر معروف جنھیں دے پہلے حرف دے تلوں زیر ہووے تاں وت انھیں کن بݨݨ آلے ݙو حرفی مصدری مادے دے پہلے حرف دے اڳوں یائے مجہول ’’ے‘‘تے ݙوجھے حرف دے اڳوں "الف"ودھانوݨ نال اسم فاعل بݨدے۔
وِلݨ
وَیلا
ڳݨݨ
ڳیݨا
سِنگھݨ
سِینگھا
رِڑھݨ
ریڑھا
چھِلݨ
چھیلا
چھِکݨ
چھیکا
پن٘ڄݨ
پین٘ڄا
بھِڑݨ
بھیڑا
ن: ایجھئیںمصادر معروف جنھیں دے مصدری مادے دے اخیر ئِ چ الف آندے تاں وت اوندے اڳوں "وا"بطور لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال اسم فاعل بݨ ویندے جیویں جو
ہراوݨ
ہراوا
بھڑاوݨ
بھڑاوا
ولاوݨ
ولاوا
وساوݨ
وساوا
سݙاوݨ
سݙاوا
پکاوݨ
پکاوا
بچھاوݨ
بچھاوا
کھݙاوݨ
کھِڈاوا
و: بعض مصادر دے مصدری مادے دے اڳوں ’’ول‘‘دے ودھارے نال اسم فاعل بݨایا ویندے ۔
سڑݨ
سٹرول
اڑݨ
اڑول
بسݨ
بسول
پھٹݨ
پھٹول
پھِرݨ
پھرول
چِڑݨ
چڑول
چھِڑن
چھڑول
ݙرݨ
ݙرول
ی: بعض مصادر دے مصدری مارے دے اڳوں"یروُ"بطور لاحقہ ڳنڈھ ݙیوݨ نال اسم فاعل بݨدے جیویں جو
ہنݙھݨ
ہنڈھیُرو
ہنگݨ
ہنگیرُو
ݙنگݨ
ݙنگیرُو
چِنگھݨ
چِنگھیرُو
اسماں کنوں اسم فاعل قیاسی بݨاوݨ
لکھوب: اِسمیں کن اسمائے فاعل قیاسی بݨانوݨ دے قاعدے:
۱۔ لاحقئیں دے ڳنڈھیپ نال بݨݨ آلے اسمائے فاعِل :اے ڳالھ یاد رَہوے جو کُئی وی لاحقہ ڳنڈھݨ کِن پہلوں اسم دے اخیر ء ِچ یا وچکار آوݨ آلے حروف علّت حذف کر ݙتے ویندن۔
(i) ر، ار یا ارا :
اِسم
اِسم فاعل
اسم
اسم فاعل
اسم
اسم فاعل
اسم
اسم فاعل
لوہا
لُہار
کمُبھ(مٹی)
کمُبھار
سونا
سونارا
بَٹھ یا بٹھی
بِٹھارا
کُوک
کُکارا
پُکار
پُکارا
ہوکا
ہُکارا
وَݨج
وَݨجارا
(ii) یرا:
مچھی
مچھیرا
ڳنڈھ
ڳنڈھیرا
تھَپ یا تھاپی
تھپیرا
ہنڈھ یا ہنڈھا
ہنڈھیرا
وَنجھ
ونجھیرا
لُٹ
لٹیرا
کَتر
کتیرا
ݙنگ
ݙنگیرا
(iii) ری یا اری:
شکار
شکاری
جُواء
جواری
کھیݙ
کھݙاری
اِتبار
اتباری
آہر
آہری
لٻار
لٻاری
لِکھ یا لکھت
لکھاری
مَہار
مہاری
(iv) الف:
بُکھ
بُکھا
اُٻالھ
اٻالھا
اُڄاڑ
اُڄاڑا
تول
تولا
اُلار
اُلارا
مار
مارا
ٹھکور
ٹھکورا
چاڑھی
چاڑھا
(v) یل:
ٻٹ
ٻݨیل
چَک
چکیل
خُندک
خُندکیل
عُصہ
غصیل
مکر
مکریل
خرچ
خرچیل
خرسی
خرسیل
فخر
فخریل
(vi) ل:"ل"لاحقے کنو ں پہلوں آوݨ آلے ݙو حرفی اسم دے اخیر لے حرف تہیجی دے اُتے شَد تے تَلوں زیر آندی ئِ۔
چَک
چَکّلِ
پَݙ
پَݙل
خرسی
خرسِل
ہوݙ
ہوݙل
چَرس
چَرسلِ
دھاڑا
دھاڑِل
خُندک
خُندکِل
مکر
مکرِل
(vii) وَند:
بھاڳ
بھاگ وند
دولت
دولت وند
مال
مال وند
ہوش
ہوش وند
ہُنر
ہُنروند
حاجت
حاجت وند
عزت
عزت وند
عقل
عقل وند
(viii) وُ:
مار
مارُو
بار
بارُو
ہار
ہارُو
وسار
وسارُو
مرݨ
مُرو
تاری
تروُ
چَرݨ
چروُ
کرݨ
کروُ
(ix) باز:
کبوتر
کبوتر باز
بٹیرا
بٹیرے باز
تتر
تتر باز
کُکُر
کُکڑ باز
دھوکا
دھاکے باز
دَغا
دَغا باز
لونڈا
لونڈے باز
رنڈی
رنڈی باز
(x) دار:
پہرہ
پہرے دار
پَلّہ
پلّے دار
سرمایہ
سرمایہ دار
مال
مال دار
زمین
زمین دار
تحصیل
تحصیل دار
ٹھیکہ
ٹھیکے دار
ٹَٻر
ٹٻر دار
(xi) گر:
زر
زرگر
کاری
کاری گر
صِقلی
صِقلی گر
قلعی
قلعی گر
جادو
جادوگر
ستم
ستم گر
کیمیا
کیمیا گر
بازی
بازی گر
(xii) گیر:
رسہ
رسہ گیر
پناہ
پناہ گیر
راہ
راہ گیر
ماہی
ماہی گیر
جہاں
جہاں گیر
دامن
دامن گیر
عالم
عالم گیر
آتش
آتش گیر
(xiii) ی:
اَجڑ
آجڑی
کُتا
کوتی
مہاڳ
مہاڳی
جنگل
جنگلی
جھر
جھَری
بَر
بَری
گھر
گھروڳی
مشک
ماشکی
(xiv) وال:
دھݨ
دھݨوال
ٻاکر
ٻاکروال
بھیݙ
بھیݙوال
بھائی
بھئیوال
منجھ
مہینوال
جت
جتوال
گھاݨی
گھاݨی وال
دیرہ
دیرے وال
(xv) کجھ انسانی پیشے:
۱۔لی: دولی، راملی، پٹولی، پاولی، کٻالی، نرولی، مالی، ہالی، ٻیلی، تیلی
۲۔ئی: نائی، حلوائی، قصائی، دھݨوائی
۳۔ ی: بھنگی، درزی، مراثی، موچی، جوگی، شکاری، مستری، پٹواری، سخی، تنوری، طباخی، کھوجی، سوزی
(xvi) ݨاں:مُہاݨاں، ونگوواݨاں، پوچݨاں، ݙوچݨاں، مندھݨاں ، پوݨاں، ڈھکݨاں، جھگݨاں، جھیرݨاں، چھݨکݨاں، وٹݨاں، ویلݨاں،
(xvii) یلا:رنگیلا، سُریلا، شرمیلا، کٹیلا، وَسیلا، پتھریلا
(xviii)یا:ݙاکیا، کٻاڑیا، گویّا، نیاریا، پنساریا،
سابقے لاوݨ نال اسم فاعل بݨاوݨ
لکھو2۔ سابقیں دے ڳنڈھیپ نال بنݨ آلے اسمائے فاعل :
i: دل: دل بس، دل ٻدھ ، دل پشور، دل ٹھار، دل کݙھ ، دل دھیر، دل شاد، دلفریب
ii: ہاں: ہاںبُس، ہاں کݙھ ، ہاں پاڑ، ہاں چیر، ہاں ٹھار، ہاں ساڑ ،ہاں چھک، ہاں جھل
iii: ن: نکماں ، نکھٹو، ن٘ڄاݨ ، نپھر، ندان، نبھایا، نبھاندا۔نبھاڳا
iv: نا: نابینا، ناسمجھ، ناشکرا ، ناقدرا، نامنظور، نااُمید ، نا حق
v: ک: کجوڑ، کُڄڄا ،کُرسا ، کپتا، کراہ،کُرَتّا ، کُللا
vi: الف: اَمٹ ،اُچاک، اٹل ، امر، اٹنگ اجوڑ،
vii: اَݨ: سرائیکی زبان دے ایجھیں منفی معنی ݙیوݨ آلے اسمائے فاعل جنھیں کن پہلوں ’’اݨ‘‘ دا سابقہ لڳدے ہمیشاں مصادر کن اخذ کیتے ویندن۔ اے اسمائے فاعل عام طور تے ترائے قسمی ہوندن ۔
۱۔ مصادر کن بنݨ آلے فعل ماضی مطلق دے صیغہ واحد غائب کن پہلوں ’’اَݨ‘‘ دا سابقہ ڳنڈھ کرائیں ۔
۲۔ مصادر دے مصدری مادے (فعل امر) کن پہلوں ’’اَݨ‘‘ دا سابقہ ڳنڈھ کرائیں
۳۔ مصادر کن باقاعدہ طور تے بݨائے ڳئے اسمائے فاعل کن پہلوں ’’اَݨ‘‘ دا سابقہ ڳنڈھ کرائیں۔
1۔ فعل ماضی مطلق دا صیغہ واحد غائب تے ’’سابقہ اَݨ‘‘
مصدر
ماضی مطلق
اسم فاعل
مصدر
ماضی مطلق
اسم فاعل
مصدر
ماضی مطلق
اسم فاعل
ݙیکھݨ
ݙٹھا
اَݨ ݙٹھا
لکھݨ
لکھیا
اَݨ لکھیا
بھُنݨ
بھُنیا
اَݨ بھُنیا
پاڑن
پاڑیا
اَݨ پاڑیا
چھڑݨ
چھڑیا
اَݨ چھڑیا
سیوݨ
سیتا
اَݨ سیتا
2۔ مصادر دے مصدری مادے (فعل امر) تے سابقہ اَݨ
مصدر
مصدری مادہ
اسم فاعل
مصدر
مصدری مادہ
اسم فاعل
مصدر
مصدری مادہ
اسم فاعل
پھَرݨ
پھَر
اَݨ پَھر
پَھٹݨ
پَھٹ
اَݨ پَھٹ
تُرٹن
تُرٹ
اَݨ ترٹ
کچھݨ
کچھ
اَݨ کچھ
پڑھݨ
پڑھ
اَݨ پڑھ
ٹلݨ
ٹل
اَݨ ٹل
3۔ الف: مصادر کن بݨݨ آلے باقاعدہ اسمائے فاعل تے سابقہ اَݨ
مصدر
باقاعدہ اسم فاعل
منفی اسم فاعل
مصدر
باقاعدہ اسم فاعل
منفی اسم فاعل
مصدر
باقاعدہ اسم فاعل
منفی اسم فاعل
بھانوݨ
بھاندڑ
اَݨ بھاندڑ
سمݨ
سمندڑ
اَݨ سمندڑ
تھیوݨ
تھیندڑ
اݨ تھیندڑ
سکھݨ
سکھندڑ
اݨ سکھندڑ
وہݨ
وہندڑ
اݨ وہندڑ
دھانوݨ
دھاندڑ
اݨ دھاندڑ
۸،بے: بے چنت یا بے چنتا، بے اتبار یا بے اتبارا، بے پت یا بے پتا، بے قدر یا بے قدرا بے فکر یا بے فکرا، بے صبر یا بے صبرا، بے ہنر
۹، با: با ادب، با اختیار، با خبر، باوفا، با عمل، باہمت، با وقار۔
۱۰، خود:خود ثنا، خود پرست، خودپسند، خودسر، خود غرض ، خود مختار، خودکُش۔
۱۱، خوش:خوش اخلاق، خوش بیان، خوش زبان، خوش خط، خوش پوش، خوش نویس۔
اسمائے فاعل سماعی
لکھوالف: مصادر کن بݨݨ آلے
مصدر
اسم فاعل
مصدر
اسم فاعل
مصدر
اسم فاعل
مصدر
اسم فاعل
ٻولݨ
ٻلیار
کَرتݨ
کَرتار
ݙیوݨ
ݙاتا
وَسݨ
واسو
چُݨݨ
چوݨا
نپَݨ
ناپا
کُٹݨ
کوٹا
جھَلݨ
جھالو
نچݨ
ناچو
ہوݙݨ
ہوݙل
رڑݨ
راڑا
چھکݨ
چھیکا
ب: اسماء کن بݨݨ آلے
اسم
اسم فاعل
اسم
اسم فاعل
اسم
اسم فاعل
اسم
اسم فاعل
سِلھ
سلھ بند
پندھ
پاندھی
پورھیا
پورھیت
کندھ
کاندھی
چھیڑ
چھیڑو
ہل
ہالی
ݙاک
ݙاکیا
پیر
پیرو آڈھی
نوٹ: سرائیکی زبان ئِ چ اسمائے فاعل بنانوݨ دے ٻہوں سارے ٻئے طریقے وی ہن پر اتھاں طوالت دے پیش نظر انھیں دا اندراج ممکن کائینی۔