اجمل خاموش دی سرائیکی شاعری

مہر محمد اجمل خاموش اپݨی مٹی ، اپݨی دھرتی اَتے اپݨی ماء ٻولی نال محبت کرݨ والے چنگے شاعرہِن ۔ غزل ، گیت ، قطعہ ، کافی تے ماہیا ٻہوں چنگا لکھدن ۔ اُنہاندی شاعری وچ سرائیکی شاعری دی خاص نشانی ’’عاجزی، انکساری ، سوز ، گداز اَتے تصوف و معرفت دے مِٹھے لفظیں دی مٹھاس‘‘ جاہ جاہ تے موجود اے ۔ علم تے ادب تے ثقافت نال محبت سئیں مہر محمد اجمل خاموش کوں ورثے وچ ملی اے ، انہاندے چاچا سئیں مہر گل محمد صاحب دا ذکر آوے تاں نہ صرف ملتان بلکہ سرائیکی وسیب دے ہر بندے دا سر احترام توں جھک ویندے ۔ سئیں مہر گل محمد صاحب (جیڑھے مورخہ لا ولد فوت تھئے ایں وجہ توں ادبی اَتے ثقافتی میراث دے وارث مہر اجمل خاموش بݨیے) ٻہوں وݙے ماہر تعلیم ہِن ، اُنہاں لکھاں طالبعلماں کوں علم دا فیض پُڄایا ، اُنہاندیاں کئی کتاباں شائع تھیاں اَتے اُنہاں اپݨی ثقافت نال محبت حالت اے ہئی جے اُنہاں اپݨی جوانی توں گھن تے اَپݨی وفات تک سرائیکی رکھ رکھائو ، وضع قطع اَتے ڈیل ڈول کوں ترک نہ کیتا ، اساں اُنہاندی بارُعب شخصیت ، خوبصورت چہرے تے چہرے تے سجیاں باوقار مُچھاں کوں ݙیکھ تے مہر صاحب کوں ٹُردا پِھردا سرائیکستان آکھدے ہاسے ، سئیں مہر گل محمد صاحب واقعی عظیم آدمی ہِن ، اپݨی گفتار تے اپݨے کردار تے اپݨے مشن دے حوالے نال ۔ اُنہاندے بھتریجے تے پڳ دے وارث سئیں اجمل خاموش اُنہاندے عظیم مشن تے عظیم کم دا ٻیڑہ چئے ۔ ایں چنگے کم دی اساں مبارکباد پیش کریندوں۔

مہر محمد اجمل خاموش دیاں پہلے ݙو کتاباں شائع تھن ۔ زیر نظر کتاب کمپوز تھیندی پئی ہئی ۔ جھوک دے دفتر اَئے ہوئے سندھ دریا دی مݨ دے ہک سرائیکی سنگتی ݙیکھ تے آکھیا جو اے تاں پنجابی شاعری اے ، میں کاوڑ کنوں لال پیلا تھی ڳیُم ، پاݨی دا گلاس پیتم اَتے اپݨے نال ٻلہا تے ’’سندھو‘‘ بھرا کوں پیار نال ݙسایا جو جیویں سرائیکی وسیب دے کہیں حصے وچ لوظ ’’آندا‘‘ ، کتھائیں ’’اَمدا‘‘ تے کتھائیں ’’اَندا‘‘ ٻولیا ویندے، ایویں کتھائیں ’’کوں‘‘ تے کتھائیں ’’نوں‘‘ ٻولیا ویندے۔ اے زبان دا اختلاف نی بلکہ زبان دی وسعت ہے ۔ میں اپݨی گاٖلھ کوں جاری رکھدے ہوئے آکھیا ’’نوں‘‘ سرائیکی لوظ اے ، ایں لوظ کوں سرائیکی دے بزرگ شاعراں بابا فرید، سلطان باہو، سچل سرمست ، علی حیدر ملتانی حتیٰ کہ خواجہ فریدؒ تک سب استعمال کیتے۔ ایویں ’’لے مُڑ‘‘ تاں اساݙی جھنگ دی سرائیکی دی خاص سوکھڑی اے ، ایں لوظ توں کائنات دیاں کئی زباناں قربان کیتیاں ونڄ سڳدن ۔ جھنگ دی سرائیکی ٻہوں چنگی تے ٻہوں مِٹھی اے ، جھنگ دی سرائیکی ثقافت ٻہوں رِچ تے ٻہوں جاندار ہے ۔ ٻے علاقیاں دے لوک ٻہوں بدل ڳن پر جھنگ دا قدیم باشندہ اَحٖ وی اپݨے کلچر نال جُڑیا کھڑے ، ریڈیو تے ہک گاٖوݨ سُݨدے ہاسے ’’لاچا جھنگ دا تے لنگی ملتانی‘‘ میں سمجھداں سرائیکی صوتیات دا ورتارا جھنگ دی سرائیکی وچ زیادہ ہے ’’جھنگوچی‘‘ کول تاں اَحٖ وی اپݨا ’’لاچا‘‘ موجود اے پر ملتانی لُنگی ونڄائی کھڑے۔

سرائیکی دی الگ صوت اینکوں پنجابی یا کہیں ٻئی زبان توں وکھرا کریندی اے ، ٻہوں سارے لوظ اساں اَحٖ وی اُردو ، فارسی یا عربی وانگے ٻولیندوں پر اوہے لوظ جھنگ پٹی دا بندہ اَحٖ وی سرائیکی صوتیات نال اَلیندے مثلاً اساں آکھدوں ’’باندر‘‘جھنگ والے ’’ٻاندر‘‘ آکھدن ، اساں ’’جی‘‘ آکھدوں او ’’ڄی‘‘ آکھدن۔ اساں ’’بسم اللہ ‘‘ آکھدوں ’’ٻسم اللہ‘‘ آکھدن۔ ایں طرحاں ایہو جیہاں ٻیاں سینکڑاں مثالاں موجود ہِن۔ جتھوں ثابت تھیندے جو نیلی بار جیڑھی بہاولنگر ، پاکپتݨ توں شروع تھے تے وہاڑی، خانیوال، ساہیوال کوں اپݨے نال رَلیندی ٹوبہ  ، جھنگ تے فیصل آباد تک چلی ویندی اے۔خالص سرائیکی ہے ۔ جیڑھے اُنہاںحقیقتیں کوں نی منیندے یا تاں اوکھوہ دے ݙیݙر ہِن یا وَل تاریخی مغالطیاں دا شکار ہِن ۔ پنج ہزار سال توں قصائی حملہ آوریں کھوڑ تے ٻوٹی ٻوٹی تھیوݨ والی سرائیکی کوں پہلی واری موقعہ ملدا پے ، او اپݨے وجود دے سارے انگ ، سارے ارے، سارے کرنگے ، ساریاں ہݙیاں تے ساریاں ٻوٹیاں کٹھیاں کرتے اپݨی شکل جوڑ بݨا آوے تے شیشے دے سامھے ٻہہ تے اپݨے آپ توں پُچھے جو کون آں ، اونکوں خود بخود ایندا جواب مل ویسے اَتے یقینا او جواب ہوسے ’’سرائیکی‘‘۔

ساریاں گاٖلھیں تھیون پر شاعری بارے گاٖلھ نہ تھیوے تاں چس نی اَمدی ۔ میں جیویں پہلے آکھ آیاں جو اجمل خاموش دی شاعری وچ سوز ، گداز ، عاجزی ، انکساری ، مِٹھاج ، تصوف ، معرفت ، ادب تے ثقافت سب کجھ موجود اے ، اپݨے وسیب تے اپݨے کلچر نال محبت اضافی خوابی ہے ۔ ایں سلسلے ’’خاموش‘‘ دے ݙو شعر اپݨے اپݨے وسیب دے ثقافتی کردار نال محبت دی بانگ ݙیندے نظر اَمدن۔ ہک جاہ آکھدن:

سارا تخت ہزارا تے جھنگ ساݙا

ساݙے وَل جے ہووے ہیر میاں

ہک ٻئی جاہ آکھدن:

میں رانجھݨ دی رانجھݨ میرا

ہے اَکھیاں دا نُور میاں

سرائیکی وسیب نال ہزاراں سال توں تھیوݨ والی وانجھ ، ظلم تے زیادتی سرائیکی آدمی کوں اِی نہیں سرائیکی ادب کوں وی متاثر کیتے ۔ ورودھیں ،ڈُٖکھ ݙتن تاں اَحٖ ’’ݙکھ‘‘ سرائیکی شاعری دا خاص اظہار بݨ ڳے ۔ خاموش دے ݙو شعر ݙیکھو:

گھر میرے دیاں کدھاں جِھکیاں

درد مریندے چھال وے ماہی

ہک ٻئی جاہ آکھدن:

اَکھ دے کھو نوں ڳیڑی رکھدی

درداں جُتی جوڳ وے سانول

اجمل خاموش دی شاعری وچ سرائیکی وسیب دی روائتی عاجزی تے انکساری دے رنگ تہاکوں جاہ جاہ مِلسن:

اُچے ٻول میں ٻول نہ سڳدی

میں تے محض غلام وے ماہی

تکبر ، غرور ، وݙائی اَتے ’’میں‘‘ کوں مارݨ دی گاٖلھ ہمیش توں تھیندی اَمدی اے ، شاعری وچ اساں اینکوں صوفیانہ رنگ آکھدوں:

’’میں‘‘ خاموش مریندی ہر نوں

’’میں‘‘ کولوں توں بچ نی اڑئیے

تصوف دے رنگ وچ رنگے ہوئے ݙو شعر ݙیکھو، اجمل خاموش آکھدن:

ہر دِل وچ او آپ ہے وسدا

خاص ہے یا کوئی عام وے ماہی

ݙوجھے شعر وچ تصوف تے معرفت دے حوالے نال بابا بلھے شاہؒ سئیں کوں خراج عقیدت کتنے سوہݨے طریقے نال پیش کیتے، ملاحظہ فرمائو:

لکھ نچے پر بُلھے وانگوں

کوئی نی سڳدا نچ نی اڑئیے

مہر اجمل خاموش نال اساݙی پُراݨی یاد اللہ ہے ، جݙاں اساں جھوک (1994ء) ملتان توں شروع کیتا تاں عظیم براڈ کاسٹر سئیں شمشیر حیدر ہاشمی(مہر صاحب) تے سئیں مہر گل محمد صاحب اکثر کٹھے جھوک دے دفتر تشریف گھن اَمدے ہَن اَتے جھوک وچ سرائیکی ماء دھرتی دی محبت دے حوالے نال لمبیاں کچاریاں تھیندیاں ہن ، مہر اجمل خاموش اوں ویلے ٻال ہَن ۔ میں اُنہاندا تھورائت ہاں جو اُنہاں اَکھ بھالی اے تاں اپݨے بزرگیں دے یاریں نال اَکھیں چار نی کیتیاں ، بلکہ اُنہاں کوں اپݨے دِل تے اپݨے اَکھیں وچ جاہ ݙتی اے ، میں دُعا کرینداں ، اپݨے حبیبؐ دے صدقے اللہ سئیں خاموش کوں ادب دے میدان اِچ ٻیاں ترقیاں تے کامیابیاںنصیب فرماوے۔ (آمین)

حوالہ

·        معروف سرائیکی دانشور سئیں ظہور دھریجہ دی کتاب سرائیکی قلم قبلیہ وچوں چوݨ