ابو نعیم اصفہانیؒ
امام ابو نعیم اصفہانیؒؒ، علمی اعتبار نال بہت بلند درجے تے فائز ہن. آپؒ کتاب الحلیہ توں معروف ہن ۔ امام ابو نعیمؒ 336ھ بمطابق 948ء وچ اصفہان وچ پیدا تھئے۔
علمی مرتبہ
لکھوامام ابو نعیم اصفہانیؒ دے علمی کمالات تے غیر معمولی فنی شہرت نے انہاں دی ذات کوں مرجع خلائق بݨا ݙتا ہئی۔ انہاں دا شمار عظیم محدثین وچ تھیندا ہے. تفسیر حدیث ،فقہ تے جملہ علوم اسلامیہ وچ مہارت رکھدے ہن. حدیث تے متعلقات حدیث دے علوم وچ انہاں کوں کمال دا درجہ حاصل ہئی. حدیث دی جمع روایت تے معرفت و روایت وچ امتیاز رکھدے ہن۔ امام ابونعیم اصفہانیؒ جتھاں ہک بہت وݙے محدث ہن، بلکہ اس دے نال نال حفظ و ضبط تے عدالت و ثقاہت وچ وی ممتاز ہن. امام ابو نعیم اصفہانیؒ مسلکاً شافعی ہن اور حدیث دے علاوہ فقہ و تصوف وچ جامع کمال ہن. عقیدے ٢چ اشاعرہ دے ہمنوا ہن تے اشعری مذہب دی جا نب میلان رکھدے ہن ایں واسطے انہاں دی مجلسِ درس بڑی وسیع ہئی۔ لوگ دور دراز توں سفر کر کے انہاں دی مجلس وچ حاضر تھیندے ہن تے اتھوں جملہ علوم اسلامیہ وچ استفادہ کریندے ہن شاہ عبد العزیز محدث دہلویؒ نے انہاں دی مجلس درس دا ایں طرح نقشہ چھکیا اے کہ۔ جیہڑے ویلے انہاں دی مجلس درس آراستہ تھیندی تاں اربابِ فن تے محدثین عجز و نیاز دے نال انہاں دے دولت کدے، بڑی رغبت تے مکمل انہماک دے نال اکتساب فیض کریندے ہن. بقول علامہ ذہبیؒ
"لم يكن غذاء سوى التسميع والتصنيف"
حدیثاں سݨنا تے انہاں دی جمع و تالیف ہی انہاں دی غذا ہئی۔ انہاں نے خراسان و عراق دے بےشمار لوگاں توں کسب فیض کیتا۔ حقیقت ایہ ہے کہ انہاں کوں جس قدر اکابر شیوخ نال ملاقات دا شرف حاصل تھیا اوندے توں ٻئے محدثین محروم ہن۔
تصنیفات
لکھوامام ابو نعیم اصفہانیؒؒ، صاحبِ تصانیفِ کثیرہ ہن. حاجی خلیفہ نے کشف الظنون وچ انہاں دی 29 کتاباں دی فہرست ݙتی ہے. آپؒ دی تصانیف وچ درج ذیل کتاباں بہت مشہور و معروف ہن ۔
- 1۔ حلیۃ الاولیاء و طبقات الاصفیاء 10 جلدوں میں چھپی ہے
- 2۔ دلائل النبوة
- 3۔ کتاب الریاضتہ والادب
- 4۔ کتاب الطب النبوی
- 5۔ کتاب الفتن
- 6۔ کتاب فضائل الخلفاء
- 7۔ کتاب فضآئل الصحابہ
- 8۔ کتاب الفوائد
- 9۔ کتاب مختصر الاستیعاب
- 10۔ کتاب المستخرج علی البخاری
- 11۔ کتاب المتعقد
- 12۔ کتاب معرفتہ الصحابہ
- 13۔ کتاب معجم الشیوخ
- 14۔ کتاب معجم الصحابہ
- 15۔ کتاب علوم الحدیث امام حاکم صاحب لاستدرک (م 405ھ)دی تصنیف معرفتہ علوم الحدیث تے مستخرج ہے.
- 16۔ کتاب مستخرج علی التوحید علامہ ابن خزیمہ (م 311ھ) دی تصنیف کتاب التوحید والصفات تے مستخرج ہے.
- 17کتاب المہدی
- 18۔ کتاب تاریخ اصفہان ݙو جلداں وچ ہے.
- 19۔ کتاب الاربعین
- 20۔ کتاب حرمتہ المساجد
- 21۔ الشعراء
- 22۔ طبقات المحدثين والرواة[١]
وفات
لکھوامام اصفہانیؒ نے 96 سال دی عمر پا کے 430ھ 1038ء وچ اصفہان وچ انتقال کیتا۔[٢] [٣]