ابو جعفر منصور

ابوجعفر منصور دی ولادت 711ء، 95 ھ وچ اپݨے ݙاݙے علی بن عبد اللہ بن عباس دی زندگی وچ حمیمہ قصبہ وچ تھئی۔ ابو جعفر اس دی کنیت تے منصور لقب ہئی۔ اس دی ماں بربری النسل دی ہک لونڈی ہئی جس دا نام سلامہ ہئی۔ اوہ بڑی عابد و زاہد خاتون ہئی۔ ابوجعفر دا خاندان بڑا متمول تے علم و فضل میں یکتا ہئی۔ لہذا بچپن وچ اینکوں جیہڑا شاندار ماحول میسر آیا اس اس دی صلاحیتاں کوں نکھارݨ وش بڑا حصہ ادا کیتا۔

خلافت

سفاح نے اپݨی زندگی وچ ہی ابوجعفر منصور تے اس دے بعد عیسی بن موسی دے حق وچ وصیت کر ݙتی ہئی۔ سفاح دی وفات دے وقت اوہ حج کیتے مکہ مکرمہ وچ ہئی۔ بھائی دی موت دی خبر پا کے اوہ فوری بغداد پہنچا۔ جامع مسجد کوفہ وچ جمعہ دی نماز پڑھائی تے اپݨا پہلا خطبہ ݙتا۔ اوہ مسند خلافت تے 754ء کوں متمکن تھیا۔ عمر وچ اپݨے بھائی سفاح توں وݙا ہئی۔ منصور نے خلافت سنبھالݨ دے بعد درالحکومت انبار وچ جشنِ خلافت منا کے اپݨی حکومت دا افتتاح کیتا۔ اس وقت اس دی عمر اکتالیہہ سال ہئی ۔

دورِ خلافت

منصور نے بغاوتاں کوں فرو کر کے ہک مضبوط عباسی حکومت دی بنیاد پاتی تے ملکی نظم و نسق کوں بہتر بݨاوݨ دی طرف توجہ کیتی۔ ایں ملکی استحکام دی وجہ نال انہاں دے جانشیناں نے عظیم الشان کارنامے انجام ݙتے۔ منصور نے ہک ایسی حکومت اپݨے جانشین دے حوالے کیتی جس دا خزانہ پُر، لوگاں دے دل امن نال معمور تے رعایا خوشحال، تجارت روبہ ترقی تے ریاست بے حد مستحکم ہری۔ اس فوج کوں مستحکم کیتا۔ انہاں دی تنخواہواں دا باقاعدہ انتظام کیتا. فوجی چوکیاں تے چھاوݨیاں تعمیر کیتیاں۔ محکمہ جاسوسی کوں بہتر بݨایا۔ اس علویاں دی طاقت دا خاتمہ کیتا جس نال عباسی خلافت دا وجود یقینی تھی گیا۔

اس خلافت دے مذہبی تقدس کوں بحال کیتا تے پوری اسلامی دنیا وچ خلافت دا روحانی تشخص قائم کیتا جیہڑا کہ خلافتِ راشدہ دا خاصہ ہئی، اے روحانی تقدس خلافت عثمانیہ دے اختتام تک قائم ریہا. مزید ایہ نظریہ پیش کیتا کہ چونکہ بنو عباس وی اہل بیت توں ہن لہٰذا سیاسی قیادت دے علاوہ مذہبی سیادت یعنی امامت وی انہاں ہی دا حق ہے۔ ایویں مستقبل وچ اساں ݙیکھدے ہیں کہ سیاسی قوت تے غلبہ کھو ونجݨ دے باوجود صدیاں تک عباسی خلافت دی اسلامی دنیا وچ مرکزی تے روحانی حیثیت قائم رہی۔

مالیات دے محکمے کوں مستحکم کیتا۔ اس دا مشہور قول ہے کہ دولت حکومت کیتے حصن تے دین و دنیا کیتے بمنزلہ رکن ہے۔ اپݨے اس مقولہ تے عمل پیرا تھی کے اس ساری عمر فضول خرچیاں توں اجتناب برتا تے کفایت شعاری کوں معمول بݨا گھدا۔ انہاں دی وفات دے وقت خزانہ مال و دولت نال پر ہئی۔ ایویں رعایا دی خوشحالی دا آغاز تھیا۔

سیرت

اس دی نجی تے ذاتی زندگی سادگی دا نمونہ ہئی۔ ابن خلدون نے اس دی سادگی تے اینکوں خراج عقیدت پیش کیتا ہے۔ اوہ پابند و صوم صلوۃ ہئی۔ اکثر پیوند لگے کپڑے پیندا ہئی۔ اس دے کمرے دے اندر ہک ٹاٹ وچھا ہوندا ہئی جتھاں منصور دے بستر، لحاف تے توشک دے کجھ ٻیا موجود نہ ہئی ہوندا۔ موسیقی نال اونکوں کوئی لگاؤ نہ ہئی۔ عیش و عشرت نال اینکوں نفرت ہئی۔

اولاد

خلیفہ منصور عباسی دے اٹھ پتر ہن۔

• محمد المہدی
• جعفر الکبر، سلیمان ،عیسٰی، یعقوب، جعفر الاصغر، قاسم تے صالح المسکین

وفات

سفاح دی وصیت دے برخلاف اپݨ جانشینی اپݨے پتر مہدی دے ناں وصیت کرݨ دے بعد اوہ 775ء بمطابق 148ھ کوں حج کیتے روانہ تھیا۔ دورانِ سفر بیمار تھی گیا تے چھ ذی الحج کوں بیرمیمون دے مقام تے تریسٹھ سال تے کجھ مہینے دی عمر وچ وفات پاتی۔ وفات دے وقت سوائے اس دے خاص خادماں تے وزیر ربیع دے ٻیا کوئی موجود نہ ہئی۔ اس دا عہدِ حکومت تقریبا ٻاویہہ سال ریہا۔

مزید ݙیکھو

• ابومسلم خراسانی، بنی عباسی دی خلافت دی بنیاد رکھاوݨ والا ہک ایرانی سپہ سالار