ابنِ بیطار
محمد ضیاء الدین عبد اللہ بن احمد بن البیطار المالقی الاندلسی، ایہ طبیب تے پودیاں یعنی نباتاتی عالم ہن، عرب وچ اوہ علمِ نبات (پودیاں دا علم) دے سب توں مشہور عالم سمجھے ویندے ہن، اوہ چھیویں صدی ہجری دے اواخر وچ پیدا تھئے، اندلس دے مشہور نباتاتی عالم ابی العباس دے شاگرد ہن جیہڑے اشبیلیہ دے علاقے وچ پودیاں تے تجربات کریندے ہوندے ہن .[١] [٢]
سائنسی خدمات لکھو
اپݨی جوانی دے ابتدائی زمانے وچ ہی اوہ ملکِ مغرب دی طرف نکل پے تے مراکش، جزائر تے تونس دا سارا علاقہ پودیاں دی تلاش تے تجربات وچ چھاݨ مارا. آکھا ویندا ہے کہ اس جستجو وچ بئے علمائے نباتات توں سکھݨ کیتے اوہ اغریق تے ملکِ روم دے آخر تک گئے تے کارِ آخر مصر آݨ پہنچے جتھاں ایوبی شاہ الکامل نے انہاں دا اکرام کیتا، ابن ابی اصیبعہ لکھدے ہن کہ الکامل نے انہاں کوں مصر وچ تمام علمائے نباتات دا سربراہ مقرر کر ݙتا ہئی تے انہاں تے اعتماد کیتا کریندے ہن، الکامل دے بعد اوہ انہاں دے پتر شاہ الصالح نجم الدین دی خدمت وچ دمشق آ گئے.
دمشق وچ ابن البیطار پودیاں دی تلاش تے تجربات دے سلسلے وچ شام تے اناضول دے علاقیاں دے مسلسل چکر لیندے ہوندے ہن، اس عرصہ وچ “طبقات الاطباء” دے مصنف ابن ابی اصیبعہ انہاں نال ونج ملے تے پودیاں تے انہاں دی علمیت توں متاثر تھئے بغیر نہ رہ سڳے چنانچہ انہاں دی معیت وچ دسقوریدس دی دواؤاں دی تفاسیر پڑھی، ابن ابی اصیبعہ لکھدے ہن : “میں انہاں دی علمی زرخیزی توں بہت کچھ گھندا تے سکھدا ہئی، اوہ جس دوا دا وی ذکر کریندے ہن، نال ہی ایہ وی ݙسیندے ہن کہ دسقوریدس تے جالینوس دی کتب وچ اوہ کتھاں درج ہے تے اس مقالے وچ مذکور ادویات وچ اوہ کیہڑے عدد تے ہے. [٣]