آریائی زبان
قدیم آریائی زبان اس وقت موجود نی ، تاہم اس دے بہت سارے الفاظ موجودہ زباناں ہندی، سندھی، سرائیکی وغیرہ وچ مختلف صورتاں تے ہئیت وچ موجود ہن۔ قدیم آریائی زبان جس کوں ہند یورپی زبان وی آکھا ویندا ہے۔ جݙݨ آریا مغربی تے جنوبی حصیاں وچ پھیل گئے، تاں مختلف علاقیاں وچ ونج کے انہاں دی زباناں وچ اختلاف تھیندا گیا۔ ہݨ انہاں زباناں دی شکل بہت حد تک مختلف ہے.
تاریخ
لکھوبعض ماہرین دا خیال ہے کہ مقصود شدہ آریائی زبان دی ہک چھوٹی جیہی دستاویز دریافت تھی گئی ہے۔ ایہ عہد نامہ ہے جیندے وچ ہتیاں دے بادشاہ مستنیّ دے دیوتا متر اندر تے ورن دا ذکر کیتا ڳیا اے۔ ایہ زبان نہ تاں ہند آریائی ہے تے نہ ایرانی بلکہ ݙوہاں دا ماخذ آریائی زبان اے۔ ایہ دستاویز پندھویں صدی قبل مسیح وچ لکھی گئی ہئی۔
قدیم آریائی زبان قدیم ہند یورپی آریائی تے سنسکرت زبان وچ اتنی مشابہت ہے کہ معلوم تھیندا ہے ݙوہان زباناں کہیں زمانے وچ ہک ہی مشترکہ زبان دے بولیاں ہن۔ اس زبان دی اصل صورت اہل لسانیات کوں براہ راست معلوم نی، اس معاملے وچ انہاں دا علم محض استخراجی ہے۔ جیہڑا ݙوہاں زباناں دی مشابہت تے مبنی ہے۔
گرئیرسن دا نقطہ نظر
لکھوگریسن دا آکھݨ ہے کہ آریا ڈھائی ہزار سال قبل مسیح وچ ایران دے شمالی مغربی علاقے میدیا وچ آباد تھئے۔ ول کئی صدیاں دے بعد کجھ لوگ اتھوں نکل کے ہند وچ چلے آئے تے انہاں دی زبان قدیم آریائی توں الگ تھی کے ہند آریائی تھی گئی تے جیہڑے لوگ ایران وچ رہ گئے انہاں دی زبان بدلدے ہوئے ایرانی بݨ گئی۔ قدیم آریائی زبان قدیم ہند یورپی آریائی تے سنسکرت زباناں وچ اتنی مشابہت ہے کہ معلوم تھیندا ہے کہ اے زباناں کہیں زمانے وچ ہک ہی مشترکہ زبان دی بولیاں ہن۔ اس زبان دی اصل صورت اہل لسانیات کوں براہ راست معلوم نی، اس معاملے وچ انہاں دا علم محض استخراجی ہے۔ جیہڑا انہاں زباناں دی مشابہت تے مبنی ہے۔ [١][٢]